Wracam do tematu wiedeńskich tramwajów, a dokładniej do kwestii najstarszego taboru kursującego po stolicy Austrii. To wagony E2 z doczepami C5, o których ostatnio pisałem tutaj. W związku z dostawami nowych wagonów Alstom Flexity Outlook, ich ilość stopniowo maleje.
W tym wpisie pokażę kolejne zdjęcia prezentujące ten ciekawy i już coraz bardziej historyczny tabor. Zobaczycie także krótki film typu shorts.
Wiedeński Ring. Przystanek „Parlament” na Universitätsring. Skład SGP E2 + Bombardier-Rotax C5 nr 4089 + 1489. Wagon silnikowy to rocznik 1989, a doczepny 1988. Oba pojazdy nadal są czynne. Tramwaj obsługuje linię nr 1 w stronę pętli Stefan-Fadinger-Platz. Na dolnym zdjęciu dla porównania wagon ULF na linii D. 26.09.2022.
Burgring, obok Muzeum Historii Naturalnej. Linię D w kierunku pętli Absberggasse obsługuje skład SGP E2 + Bombardier-Rotax C5 nr 4008 + 1408. To jedne z najstarszych tramwajów jeżdżących wówczas po Wiedniu. Oba wagony z 1978 roku. Ich eksploatacja zakończyła się w połowie października 2023. Zdjęcia powstały 19.07.2022.
Tunel tramwajowy. Podziemny przystanek „Matzleinsdorfer Platz”. Stoi na nim skład SGP E2 + Bombardier-Rotax C5 nr 4041 + 1441. Wagon silnikowy to rocznik 1980, a doczepny 1979. Linia 18 w kierunku pętli Schlachthausgasse. Skład nadal jest czynny. 19.07.2022.
Pętla tramwajowa Schlachthausgasse, z której korzysta tylko linia 18. Tu podstawiony skład SGP E2 + Bombardier-Rotax C5. Wagon silnikowy to pojazd nr 4038 z 1980 roku, nadal w eksploatacji. Oznaczenia doczepy niestety nie ustaliłem. W pobliżu pętli znajduje się miejsce, które warto odwiedzić - zabytkowa zajezdnia tramwajowa z bogatą ekspozycją taboru (Remise – Verkehrsmuseum der Wiener Linien). Tamtejsze pojazdy już pojawiały się w Blogu Transportowym, w krótkich filmach shorts (przykładowy link). Poświęcę im także oddzielną serię wpisów. 28.05.2016.
Powyższy wagon SGP E2 nr 4038 i zamontowana w nim jakże już historyczna tabliczka z nazwą producenta: SGP. 28.05.2016.
Teren wyjątkowej zajezdni tramwajowej - Remise Gudrunstraße (Betriebsbahnhof Favoriten), o której pisałem tutaj. Bombardier-Rotax E2 nr 4307 z 1978 roku. Nadal czynny. Obok niego wagon techniczny LH nr 6459 z zamontowanym pługiem. Pojazd ten powstał w roku 1987 z tramwaju typu L nr 540. Pozostałe widoczne częściowo tramwaje to żółte LH i czerwone ULF-y. 20.06.2023.
Remise Gudrunstraße. Odstawiona przy koźle oporowym doczepa Bombardier-Rotax C5 nr 1508 z 1989 roku. Nadal czynna. Przed nią Siemens ULF B nr 637. 20.06.2023.
Do przystanku „Schwedenplatz” obok Kanału Dunajskiego (Donaukanal) dojeżdża skład SGP E2 + Bombardier-Rotax C5 nr 4011 + 1411. Oba wagony z 1978 roku. Doczepę wycofano z ruchu w roku 2023, a wagon silnikowy w 2024. Tramwaj w trakcie obsługi linii nr 1 do pętli Prater Hauptallee. 27.05.2016.
Bombardier-Rotax C5 nr 1492 z 1988 roku. Tabliczka znamionowa, która odwołuje się do historii zakładu - pod logotypem zapis, że dawniej był to Lohner, czyli firma, która nabyła większościowy pakiet udziałów Rotaxa w 1959 roku. Bombardier przejął firmę Lohner-Rotax w 1970 roku.
Wnętrze wagonu doczepnego Bombardier-Rotax C5 nr 1492 z 1988 roku. Skład E2 + C5 obsługuje linię 18. Postój na pętli Schlachthausgasse. 28.05.2016.
Przystanek „Oper, Karlsplatz U” przy wiedeńskiej operze. Linię nr 1 do pętli Stefan-Fadinger-Platz obsługuje skład SGP E2 + Bombardier-Rotax C5 nr 4028 + 1428. Wagon silnikowy jest z roku 1979, a doczepny z 1978, ale do przewoźnika dostarczony w 1979 roku. Oba pojazdy nie są już eksploatowane - doczepę wycofano kilka dni po wykonaniu tych zdjęć, a silnikowy dotrwał do początku 2024 roku. Na dolnym zdjęciu dla porównania Siemens ULF o nieustalonym oznaczeniu. 20.06.2023.
Na zakończenie tej części wiedeńskiej relacji, obiecany krótki film. Ponownie zapraszam w rejon wyjątkowej zajezdni Remise Gudrunstraße (Betriebsbahnhof Favoriten).
Z Gudrunstraße na teren bazy cofa Bombardier-Rotax nr 4308. Rocznik 1978, nadal czynny. Tramwajowe manewry to stała atrakcja tej miejscówki. Nagrywałem 20 czerwca 2023.
Nie kończę jeszcze prezentacji wiedeńskich wagonów E2 i C5. W następnej części tramwajowej relacji ze stolicy Austrii pokażę ich kolejne zdjęcia oraz dłuższy film.
Niedawno opublikowałem część drugą materiału dotyczącego krakowskiej parady tramwajów z 2022 roku (tu link). Zapraszał on do uczestnictwa w edycji 2024, która miała miejsce w niedzielę, 22 września.
Był to piękny, słoneczny i bardzo ciepły dzień. Dlatego frekwencja wszelakich uczestników tego wydarzenia była dość spora. Mowa tu zarówno o osobach, które zwiedzały obie krakowskie zajezdnie tramwajowe, podróżowały biorącym udział w paradzie taborem lub dokumentowały go na trasie przejazdu. Ta zaś wyglądała następująco: zajezdnia Nowa Huta (rozpoczęcie parady o godzinie 11:00), ul. Ujastek, Łowińskiego, Kocmyrzowska, Bieńczycka, al. Jana Pawła II, Mogilska, Lubicz, Westerplatte, św. Gertrudy, Stradomska, Krakowska, Kalwaryjska, Wadowicka i Rzemieślnicza. Zakończenie na terenie zajezdni Podgórze, gdzie na przybyłych czekały kolejne atrakcje transportowe (np. przejażdżki różnymi pojazdami).
Dla mnie najciekawszym odcinkiem na trasie parady był rejon ulicy Łowińskiego, czyli bezpośrednio za zajezdnią Nowa Huta. W związku z budową trasy S7 powstał tam nowy układ torowy, który w dodatku przebiega po dość sporym wzniesieniu. Tramwaje jadące tamtędy muszą najpierw pokonać spory podjazd, a następnie zjazd. Robi to wrażenie, tym bardziej gdy po torowisku tym przemieszcza się cała kolumna wagonów.
Paradę dokumentowałem w rejonie nowego przystanku „Grodzki Urząd Pracy”. Niestety nie wszystko przebiegło tak, jak zaplanowałem – problemy z aparatem, przez które kilku pojazdów nie udało mi się utrwalić.
Kolumnę rozpoczynał tramwaj, który na krakowskie torowiska powrócił w 2024 roku. To słynny „Zeppelin”, czyli MAN (Maschinenfabrik Augsburg-Nürnberg) Tw SN3 z 1909 roku. Pierwotnie eksploatowany w Norymberdze. W roku 1941 przez władze okupacyjne sprowadzony do Krakowa (łącznie do miasta trafiło wówczas 10 takich pojazdów), gdzie otrzymał numer taborowy 92. Eksploatowano go (oraz pozostałe) SN3 jako tramwaj „tylko dla Niemców”. Z Norymbergi przyjechały wówczas również wagony doczepne, oznaczone w Polsce jako PN3 (23 egzemplarze).
Po zakończeniu eksploatacji liniowej, już w Polsce Ludowej, wagon nr 92 stał się pojazdem technicznym (wagon wieżowy). Dzięki temu przetrwał kolejne lata.
Fakt istnienia tego tramwaju w Polsce wzbudził wielkie zainteresowanie pasjonatów tramwajów z Norymbergii (okazał się on ostatnim istniejącym egzemplarzem). W Krakowie został on odrestaurowany i w 1984 roku powrócił do miasta swojej młodości, ponownie otrzymując pierwotny numer 144.
Na tym jednak jego międzynarodowe podróże nie zakończyły się. Wagon powrócił do Krakowa i… zrobiono z niego dwa tramwaje. Egzemplarz dla Norymbergi i dla Krakowa. Pod tym linkiem szczegóły realizowanej odbudowy i „klonowania”.
Piękny efekt końcowy, bazujący na drewnianym nadwoziu z 1909 roku można było podziwiać właśnie w trakcie wrześniowej parady. Tu warto podkreślić, że nie był to publiczny debiut tego „Zeppelina”. Nastąpił on trochę wcześniej, w dniu 30 czerwca 2024. Wówczas wraz z doczepą PN3 nr 555 kursował on na linii 0.
MAN Tw, czyli SN3 zwany „Zeppelinem” prowadzi tramwajową paradę 2024. Torowisko wzdłuż ul. Łowińskiego. Po pokonaniu stromego podjazdu, wagon zbliża się do nowego przystanku „Grodzki Urząd Pracy”.
Za „Zeppelinem” jechał Gottfried Lindner Tw, czyli SN4 nr 151 z 1910 roku. Wagon wyprodukowany dla niemieckiego Eberswalde, a w roku 1941 sprowadzony przez okupanta do Krakowa (łącznie cztery egzemplarze). Jako wrak został zabezpieczony w połowie lat 80-tych ubiegłego wieku. Wraz z innymi ciekawymi „ruinami” był przechowywany przy ul. św. Wawrzyńca, czyli w późniejszej siedzibie Muzeum Inżynierii Miejskiej. Ponownie na ulice Krakowa wyjechał w roku 2015, już jako pięknie odrestaurowany zabytek.
SN4 prowadził doczepę PN3 nr 555. To replika oryginalnego wagonu MAN Bw z 1909 roku, oddana do eksploatacji w 2009 roku.
Gottfried Lindner Tw, czyli SN4 nr 151 z doczepą PN3 nr 555 przed przystankiem „Grodzki Urząd Pracy”.
SN4 + PN3 już za przystankiem „Grodzki Urząd Pracy”. Wagony za chwilę miną rozjazdy do jeszcze przebudowywanej pętli Wzgórza Krzesławickie i jadąc wysokim nasypem zaczną stromy zjazd wzdłuż ul. Kocmyrzowskiej.
Kolejny skład to Ring Tw 269 nr 272 z 1930 roku z wyjątkową doczepą. To tegoroczna nowość w historycznym taborze MPK Kraków. Waggonfabrik Wismar S2D nr 506. Takie doczepy w latach 30-tych ubiegłego wieku dostarczano do Szczecina. Jak na tamte czasy była to wyjątkowa, innowacyjna konstrukcja – to wagony niskowejściowe. Wyróżniały się również wyglądem – drzwi umieszczone w środkowej części.
Doczepy Wismar S2D nigdy nie były eksploatowane w Krakowie. Wagon nr 506 ma kolor czerwony, a umieszczone na nim herby Szczecina przypominają o jego rodowodzie.
Ring Tw 269 nr 272 i Wismar S2D nr 506 przy ul. Łowińskiego.
Następny uczestnik parady to stały bywalec tego typu imprez. Skład Sanok SN2 + PN2 o numeracji 87 + 530. Rocznik 1939 + 1938.
Potem jechał niebieski wagon LH z czerwoną doczepą typu KSW (nr 1076 + 126). Pierwszy z nich to rocznik 1925, natomiast doczepa pochodzi z 1944 roku.
Sanok SN2 + PN2.
LH z doczepą typu KSW przed przystankiem „Grodzki Urząd Pracy”.
LH z doczepą typu KSW zmierza w stronę ul. Kocmyrzowskiej. Przy słupie trakcyjnym widoczny balon, który realizuje loty przy Moście Grunwaldzkim.
Kolejny paradujący skład to Konstal N z doczepą Sanok PN2 nr 26 + 524. Wagon silnikowy to rocznik 1954, a doczepny 1938.
Za nim jechała trójwagonowa i dwukolorowa „enka”. Konstal 4N1 + 4ND + ND nr 43 + 573 + 538. Roczniki odpowiednio 1958, 1955 i 1952.
Konstal N z doczepą Sanok PN2, 26 + 524.
Konstal 4N1 + 4ND + ND nr 43 + 573 + 538 powoli zmierza do stromego zjazdu przy ul. Kocmyrzowskiej.
W Krakowie historycznych wagonów typu N jest dość sporo, dlatego kolejny paradujący tramwaj to również „enka”. Konstal N + ND o oznaczeniach 20 + 511. Wagon silnikowy został wyprodukowany w 1954 roku (pierwotnie użytkowany w Warszawie – do 1969 roku), od roku 1988 jako pojazd techniczny. Przebudowa do obecnego stanu nastąpiła w 2001 roku. Natomiast doczepka nr 511 to 1952 rocznik. Również o bogatej historii, bo swe istnienie rozpoczęła jako wagon silnikowy N. Do roku 1977 była wykorzystywana liniowo, potem stając się pojazdem technicznym. W latach 2010 – 2012 przeprowadzono przebudowę, tworząc obecną doczepę. Cały skład przedstawia wersję wagonów N + ND po modernizacji na pojazdy jednokierunkowe, z automatycznie otwieranymi drzwiami.
Konstal N + ND nr 20 + 511, a w tle wagon N nr 9.
Potem nadjechała trzecia tegoroczna nowość w historycznym krakowskim taborze tramwajowym. Po „Zeppelinie” i szczecińskiej doczepie miejsce to zajmuje wagon N nr 9. Pojazd niezwykły, nowoczesny, futurystyczny – na ówczesne lata. Rok 1962. Wtedy Konstal N został przebudowany, zmodernizowany. Znacznie zmieniono wówczas jego wygląd zewnętrzny oraz wnętrze. Efekt końcowy znacznie różnił się od tradycyjnej „enki”. Do takiego stanu został przywrócony w 2024 roku.
Co ciekawe, wagon ten paradował już po Krakowie, w 2021 roku. Wówczas miał zupełnie inny wygląd i wręcz trudno uwierzyć, że to ten sam pojazd. Był on wtedy wagonem technicznym - pług odśnieżny o numerze taborowym RT003. Relacja z tamtej imprezy wraz ze zdjęciami opisywanej „enki” pod tym linkiem.
Rok produkcji 1954.
„Unowocześniona enka” prowadziła wagon ND nr 502.
Nowoczesna wersja Konstala N, czyli wiele razy zmieniający wygląd i przeznaczenie wagon nr 9. Jako doczepa Konstal ND nr 502. Przejazd przez przystanek „Grodzki Urząd Pracy”.
Następnie przemieszczały się wagony z Norymbergi.
MAN T4 nr 220. To rocznik 1958, pozyskany z VAG Nürnberg w 2005 roku. Tramwaj ten zachował malowanie norymberskie i tamtejszy numer taborowy. W Krakowie był eksploatowany wyłącznie jako tabor historyczny.
Za nim jechał inny przedstawiciel tego modelu. Tradycyjnie niebieski i w przeszłości eksploatowany liniowo. To MAN T4 nr 127 z 1957 roku (ex nr 206 Norymberga) z doczepą MAN B4 nr 527 z 1960 roku (ex nr 1557 Norymberga). W Krakowie od połowy lat 90-tych.
MAN T4 nr 220.
Skład MAN T4 + B4 nr 127 + 527 przejeżdża przez przystanek „Grodzki Urząd Pracy”.
Kolejny paradujący tramwaj to gość z Warszawy, o którym pisałem już tutaj.
Konstal 13N nr 503 wypożyczony z Tramwajów Warszawskich, rocznik 1959.
Przejazd „górskim” torowiskiem w rejonie ul. Łowińskiego i Kocmyrzowskiej nie był nowością dla wypożyczonego z Warszawy Konstala 13N. W dniu 28 lipca 2024 kilka razy kursował on już po nim, obsługując specjalną linię 45. Tu widoczny w trakcie parady.
Za „parówką” jechały kolejne historyczne, a następnie eksploatowane obecnie tramwaje. Wszystkich uczestników parady przedstawia poniższy film nagrany na przystanku „Grodzki Urząd Pracy”.
Pozostałe wagony paradujące przez nowe torowisko w rejonie ul. Łowińskiego dokładniej zaprezentuję w drugiej części tego materiału. Będzie tam również kolejny materiał filmowy.
W Blogu Transportowym co jakiś czas relacjonuję organizowane w Krakowie parady taboru komunikacji miejskiej. Paradują zarówno autobusy (tu link), jak i tramwaje (tu link). Ostatnie takie wydarzenie miało miejsce w niedzielę, 18 września 2022.
Wówczas przez krakowskie torowiska przejechała kolumna tramwajów. Znalazły się w niej wagony historyczne i współczesne. Podążały one po godzinie 11:00 z zajezdni Nowa Huta (wcześniej było możliwe jej zwiedzanie na pokładzie jednego z tramwajów) do zajezdni Podgórze. Trasa przejazdu wiodła przez ul. Ujastek, al. Solidarności, pl. Centralny, al. Jana Pawła II, ul. Mogilską, rondo Mogilskie, ul. Lubicz, Westerplatte, św. Gertrudy, Stradomską, Kalwaryjską, Wadowicką i Rzemieślniczą. W zajezdni Podgórze na odwiedzających czekały liczne atrakcje, np. zwiedzanie Stacji Obsługi i Remontów.
Na dokumentowanie parady wybraliśmy plac Centralny. Dokładnie jego rejon u wylotu al. Róż.
Kolumnę prowadził wagon N nr 26 (rocznik 1954, więcej o nim tutaj) z doczepioną lorą o numerze 1031. To dość ciekawy pojazd – wagon towarowy, który powstał z doczepy pasażerskiej typu ND. Dokładnie z pojazdu o oznaczeniu 632 wyprodukowanego w 1956 roku. Przeróbkę na tabor techniczny wykonano w 1984 roku, a odbudowę do obecnego stanu w 2021 roku. Na wagonie umieszczono reklamę parady – skład wcześniej kursował po mieście promując to wyjątkowe wydarzenie.
Jako drugi w kolumnie jechał skład SN1 + PN3 (nr 37 + 555). Wagon silnikowy wyprodukowano w roku 1912, a doczepa to replika oryginalnego wagonu MAN Bw z 1909 roku, oddana do eksploatacji w 2009 roku.
Paradę rozpoczynał Konstal N nr 26 z wagonem towarowym - lora. 18.09.2022.
Sanok SN1 z doczepą PN2 (MAN Bw), nr 37 + 555.
Kolejny paradujący skład to wagony LH i 4ND o numeracji 1076 i 573. Pierwszy z nich to rocznik 1925, natomiast doczepa pochodzi z 1955 roku.
Następnie jechał pełniący funkcję krakowskiego zabytku już od lat 90-tych ubiegłego wieku skład SN2 + PN2 o numeracji 87 + 530. Rocznik 1939 + 1938.
Ex wrocławski wagon LH z doczepą Konstal 4ND, nr 1076 + 573.
Sanok SN2 + PN2, nr 87 + 530. Ten skład funkcję taboru zabytkowego pełnił już w latach 90-tych ubiegłego wieku.
Kolejne paradowały tramwaje barwy czerwonej. Jako pierwszy Ring Tw269 z doczepą typu KSW (nr 272 + 126). Wagon silnikowy to 1930 rocznik, a doczepny 1944 (w 2017 roku zakupiony przez MPK w Austrii, pierwotnie eksploatowany w miejscowości Graz). Cały pociąg jest stylizowany na tramwaj kursujący po Gdańsku w latach 50-tych ubiegłego wieku.
Drugi czerwony skład to „warszawiak, czyli wagon K nr 437 z doczepą Konstal ND nr 538. Ten pierwszy to rocznik 1941. Więcej informacji o nim tutaj. Natomiast doczepa została wyprodukowana w 1952 roku.
Ring Tw269 + doczepa KSW, nr 272 + 126.
Wagon K + Konstal ND, nr 437 + 538.
Po czerwonych tramwajach nadjechały kolejne niebieskie. Pierwszy z nich to Konstal N + ND o oznaczeniach 20 + 511. Wagon silnikowy został wyprodukowany w 1954 roku (pierwotnie użytkowany w Warszawie – do 1969 roku), od roku 1988 jako pojazd techniczny. Przebudowa do obecnego stanu nastąpiła w 2001 roku. Natomiast doczepka nr 511 to 1952 rocznik. Również o bogatej historii, bo swe istnienie rozpoczęła jako wagon silnikowy N. Do roku 1977 była wykorzystywana liniowo, potem stając się pojazdem technicznym. W latach 2010 – 2012 przeprowadzono przebudowę, tworząc obecną doczepę. Cały skład przedstawia wersję wagonów N + ND po modernizacji na pojazdy jednokierunkowe, z automatycznie otwieranymi drzwiami.
Konstal N + ND, nr 20 + 511.
Za „enkami” paradowały przegubowce z Konstalu. Jako pierwszy wagon 102N nr 203. Rocznik 1969.
