50 lat Konstali 105N w Krakowie

 

W niedzielę, 2 marca 2025 w Krakowie obchodzono wyjątkową tramwajową rocznicę. To 50-lecie rozpoczęcia eksploatacji Konstali 105N. Pojazdy te często nazywane są „akwariami” (ze względu na charakterystyczne, duże okna) lub „stopiątkami”.

Wagony 105N obsługę krakowskiej komunikacji miejskiej rozpoczęły 1 marca 1975. Wówczas skierowano je na linię nr 1, której trasa łączyła Salwator z Bieńczycami (obecna pętla o nazwie Rondo Hipokratesa). Początkowo tych nowoczesnych pojazdów pasażerowie nie odbierali pozytywnie – jeździły solo, a w związku z tym panował w nich dość spory tłok. Sytuację odmieniło wprowadzenie zmian w układzie sterowania, dzięki czemu można było wagony łączyć w składy, początkowo liczące dwa pojazdy. MPK Kraków podaje, że pierwsza trójwagonowa „stopiątka” wyjechała na linię najprawdopodobniej 24 listopada 1979 (była to trasa nr 16), a od 1983 roku takie składy obsługiwały także linię nr 4. Łącznie do stolicy Małopolski Konstal dostarczył 163 sztuki modelu 105N.

Od roku 1979 do Krakowa trafiały zmodernizowane wersje „stopiątek”, czyli eksploatowane nadal Konstale 105Na. Tych wagonów MPK posiadało aż 316 egzemplarzy. Nadal w ruchu pozostaje około 30 z nich. Wszystkie są na stanie zajezdni Podgórze. Kursują w składach dwuwagonowych i trójwagonowych. Te najdłuższe zestawienia wciąż pojawiają się (także w dni wolne) na obleganej przez pasażerów linii 52 łączącej pętle Os. Piastów i Czerwone Maki P+R. Wagony te są już po pewnych modernizacjach względem stanu oryginalnego, np. mają wymienione siedzenia i zmieniony ich układ oraz posiadają elektroniczne tablice kierunkowe. Niektóre zostały przerobione na doczepy czynne i oznaczone jako 105NaD. 

„Stopiątki” wyróżniają się pośród nowoczesnego taboru eksploatowanego obecnie przez MPK Kraków. Wysoka podłoga, zużyte wnętrze, brak klimatyzacji i nieszczelne okna (tu tekst o „zimowych kącikach”) to czynniki wpływające na ich negatywny odbiór przez pasażerów. Dla mnie największym ich plusem jest dostępna przestrzeń. Jest w nich wygodnie. Siedząc mamy dużo miejsca na nogi, jest też dość szeroko, więc sąsiednia osoba nie ogranicza naszej przestrzeni. Są też miejsca pojedyncze i brak siedzeń „face to face”, czyli „twarzą w twarz”, gdzie co chwilę ktoś depta nam buty, albo nie możemy zmieścić swojej stopy. To problem nowych wagonów projektowanych być może przez osoby, które nie korzystają z komunikacji miejskiej codziennie. W „stopiątkach” tego nie było. 

Wspomniane obchody 50-lecia odbyły się na pętli Łagiewniki. Stamtąd, po krótkiej uroczystości, trzy tramwaje wyruszyły w specjalną trasę po Krakowie: ul. Wadowicka, Kalwaryjska, Krakowska, Stradomska, św. Gertrudy, Dominikańska, Franciszkańska, Straszewskiego, Podwale, Basztowa, Lubicz, al. Jana Pawła II i pl. Centralny, który objeżdżały i rozpoczynały trasę powrotną. Jej przebieg to: al. Jana Pawła II, al. Pokoju, Grzegórzecka, Starowiślna, Limanowskiego, Kalwaryjska, Wadowicka i pętla Łagiewniki. „Stopiątki” trasę tę pokonały dwukrotnie. Można było nimi podróżować.

Rozkład jazdy mini parady wagonów Konstal serii 105. Źródło: Facebook, strona Krakowskiej Linii Muzealnej.

W tej mini paradzie wzięły udział następujące tramwaje. Jako pierwszy jechał historyczny Konstal 105N nr 271 + 266. Za nim pozyskany od Tramwajów Śląskich będziński Konstal 105NT nr 789, wyposażony w dodatkowy pantograf służący do odladzania sieci trakcyjnej. Ten wagon nie przewoził pasażerów – w okresie zimowym jest on pojazdem technicznym. Dopiero po sezonie na odladzanie staje się tramwajem historycznym – turystycznym.

Jako ostatni jechał tak zwany „ufok”, czyli trójwagonowy Konstal 105Na, a dokładniej 105Na nr RZ231 + 105NaD nr RZ233 + 105NaD nr RZ239. Ten pochodzący z końca lat 80-tych skład jest regularnie eksploatowany na linii 52.

Poniższa dokumentacja fotograficzno-filmowa powstała na pl. Centralnym, w trakcie obsługi drugiego „kółka”. Tramwaje nie tworzyły kolumny – nadjeżdżały w około 2 minutowych odstępach.

Pierwszy z tramwajów biorących udział w obchodach 50-lecia. Zachowany jako historyczny Konstal 105N nr 271 + 266.

Konstal 105N nr 271 + 266 na krótkim filmie.

Drugi z paradujących tramwajów. Konstal 105NT nr 789. Wagon oprócz czerwonego malowania wyróżnia się dwoma pantografami. To w związku z zamontowaną instalacją do odladzania sieci trakcyjnej. 

 

Konstal 105NT nr 789 na krótkim filmie.

Ostatni tramwaj biorący udział w obchodach 50-lecia. Konstal 105Na nr RZ231 + 105NaD nr RZ233 + 105NaD nr RZ239. Plac Centralny to miejsce, w którym przed laty trójwagonowe składy pojawiały się codziennie, w trakcie obsługi linii nr 4. Obecnie występują wyłącznie na linii 52, której trasa tędy nie przebiega. 

Konstal 105Na nr RZ231 + 105NaD nr RZ233 + 105NaD nr RZ239 na krótkim filmie.

Era Konstali serii 105 w Krakowie dobiega końca. Dwa dni po opisywanym jubileuszu MPK ogłosiło, że rozstrzygnęło przetarg na nowe tramwaje. Zwycięzcą została bydgoska PESA, która może dostarczyć do 30 tramwajów jednokierunkowych o długości 32 - 34 m, do 30 tramwajów dwukierunkowych o długości 32 - 34 m i do 30 tramwajów jednokierunkowych o długości 42 - 45 m. 

Poniżej szczegóły – cytat za strony internetowej MPK Kraków:

„Decydując o zakresie zamówienia i rodzaju tramwajów, które będą kupowane, MPK w Krakowie brało pod uwagę zarówno oczekiwania pasażerów, jak również intensywny rozwój sieci torowisk w Krakowie. Równie ważne są możliwości finansowe krakowskiego przewoźnika. To dlatego priorytetem będzie zamówienie 30 nowych wagonów dwukierunkowych, które będą mogły zostać wykorzystane do obsługi m.in. linii na Azory, która w pierwszym etapie ma powstać bez pętli. Dostawy tych tramwajów powinny się rozpocząć najpóźniej w 2028 roku (krakowski przewoźnik złożył już wniosek o dofinansowanie do ich zakupu w ramach programu FEnIKS). Decyzja o zakupie pozostałych 60 wagonów zależy od pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania, w tym z KPO. Na realizację całego zamówienia, obejmującego 90 tramwajów, będzie potrzebna kwota 1,8 mld zł netto”.

Pogórze 2023, impreza z SU46 (3) – z Katowic do Gliwic

 

Blog Transportowy zawiera relacje z różnych imprez transportowych. Jedną z nich było „Pogórze 2023”. W roli głównej wystąpiła wówczas lokomotywa SU46-029. Niestety z końcem 2023 roku maszyna ta została wycofana z eksploatacji. Ponieważ była to ostatnia czynna przedstawicielka serii SU46, zakończył się wówczas kolejny, blisko 50 letni etap historii polskiej kolei. Ze względu na złą kondycję finansową właściciela tych lokomotyw – PKP Cargo, prawdopodobieństwo naprawy którejkolwiek z tych maszyn jest bliskie zeru. Niestety.

Jak już wcześniej pisałem, lokomotywy SU46 zawsze były mi bardzo bliskie, bo kontakt z nimi miałem już od dziecka. Łącznie PKP eksploatowały 54 takie maszyny. Wszystkie wyprodukowane w Zakładach im. Hipolita Cegielskiego z Poznania. Bohaterka tej relacji, SU46-029 to rocznik 1977. Od nowości do 1989 roku przypisana do lokomotywowni w Słupsku. Tamtejsze maszyny w okresie letnim prowadziły pociągi kolonijne do stacji Darłowo. To taka ciekawostka, bo planowo taki tabor nie był wykorzystywany na linii ze Sławna do Darłowa. Pociągi te liczyły około 6 – 10 wagonów i zdarzały się kilka razy w tygodniu. Czasami łączono je z pociągami planowymi. Dwa wagony na początku składu, a dalej część kolonijna. Raz nawet miałem okazję jechać takim „dziwnym” pociągiem. Jakoś pod koniec lat 80-tych. Pociąg do Darłowa standardowo miał tylko dwa wagony, a tu tyle „pudeł” i trzeba było jeszcze tak daleko iść. To była jazda z przesiadką, czasu mało, więc konieczny był bieg, który w moim przypadku zakończył się spektakularnym upadkiem. Na szczęście nic mi się nie stało, przetrwały także przewożone rybki akwariowe. To taka ciekawostka, bo bardzo prawdopodobne jest, że SU46-029 również choć raz dotarła z pociągiem kolonijnym do Darłowa. Niestety nie mam żadnych zdjęć z tamtego okresu, a jedyny kolonijny sfotografowany przeze mnie w Darłowie przyprowadziła niezidentyfikowana SP42, ale to już były lata 90-te i mało wagonów „na haku”. Opisany kolonijny „z upadkiem” w Sławnie był prowadzony przez ST44.

Po Słupsku SU46-029 miała przydział do Poznania, potem do Żagania. W swojej historii zmieniała później kilkukrotnie miejsca stacjonowania (np. delegacje do Lublina i Gdyni), finalnie utykając na terenie lokomotywowni PKP Cargo w Węglińcu. Tam wykonano najnowsze dostępne w Internecie zdjęcie, z 6.10.2024. Tu link do niego. Zatem fizycznie nadal istnieje i wygląda całkiem dobrze.

Tyle w temacie historii. Wracam do relacji z imprezy, w trakcie której była to czynna maszyna. Tu link do wcześniejszego wpisu.

Jak już pisałem, na około 10 minut przed zaplanowanym odjazdem „Ślązaka” na stacji rozległy się krzyki. „Suka jedzie!!!”. Zaczęło się wtedy dość spore zamieszanie. Jego głównymi twórcami byli młodzi miłośnicy, którzy biegali w różne strony po peronach stacji Katowice. Budziło to oczywiście wielkie zdziwienie „zwykłych” pasażerów oczekujących na swój pociąg. 

Każdy chciał zająć dobre miejsce do dokumentacji tej wyjątkowej lokomotywy. Ze składem czterech oliwkowych wagonów podstawiła się ona od strony Krakowa, na peron nr 2.

Imprezę czas zacząć. SU46-029 z PKP Cargo podstawia się z pociągiem specjalnym „Ślązak” na peron drugi stacji Katowice. 1.09.2023.

SU46-029 z pociągiem specjalnym „Ślązak” przy peronie drugim stacji Katowice. Maszynę fotografowało sporo młodych osób, które najprawdopodobniej nigdy wcześniej nie widziały takiego pojazdu na żywo. Obok ustawiła się lokomotywa EU07-131 eksploatowana przez firmę Wiskol. To rocznik 1970. 1.09.2023.

Kilka detali SU46-029, np. w oknie charakterystyczne zasłonki PKP. 

Przy pociągu, a w szczególności obok lokomotywy zrobiło się dość tłoczno. Zdjęcia, filmy. Każdy chciał udokumentować tego niecodziennego gościa. 

Myślałem więc, że pociąg będzie pełny. Okazało się jednak, że spora część osób z peronu nie podróżowała specjalnym „Ślązakiem”. Szczególnie dotyczyło to najmłodszych miłośników kolei. 

W pociągach specjalnych organizowanych przez Biuro Turystyki Kolejowej TurKol.pl miejsc nie wybiera się samemu. Wskazujemy tylko klasę i pociąg, którym chcemy jechać. Gdzie dokładnie będziemy siedzieć dowiemy się później, z informacji e-mail. Jeżeli planujemy podróż różnymi pociągami, należy o tym od razu poinformować rezerwując miejsca, aby cały czas mieć przydzielone to samo siedzenie, a nie krążyć później po pociągu.

Mi trafił się ostatni wagon. Klasa druga, ale w rzeczywistości to dawna „jedynka”. Seria A⁹ouy nr 50 51 19-08 172-5 ze stacji Toruń. Typ 112Ag z roku 1984. Producent ten sam, co lokomotyw SU46, czyli Zakłady Przemysłu Metalowego H. Cegielski – Poznań. Własność firmy Migro.

Ostatni wagon pociągu, czyli dawna klasa pierwsza, którą podróżowałem. Detale wnętrza i strony zewnętrznej, w tym tabliczka znamionowa i charakterystyczna lampka montowana nad każdym siedzeniem. 

Na tablicach peronowych „Ślązaka” wyświetlano jako pociąg okazjonalny nr IR 46101do Nysy.  

Odjazd pociągu „Ślązak” nastąpił planowo, o godzinie 9:00. Pierwszy postój został przewidziany w Gliwicach. Tamtejsza stacja w ostatnich latach przeszła wielką metamorfozę, zyskując halę peronową dość ciekawej, nowoczesnej konstrukcji. 

W trakcie jazdy obsługa rozdawała bilety. Wyjątkowe, bo jak za dawnych lat kartonikowe. 

Wyjątkowe, kartonikowe bilety na pociąg „Ślązak” z Katowic do stacji Świdnica Miasto. Co ciekawe, to właśnie w Świdnicy na początku lat 90-tych kupiłem swój ostatni bilet kartonikowy. Potem były już tylko papierowe wydruki. 

Jak na pociąg imprezowy przystało, większość okien w trakcie jazdy było otwartych. Podróżni podziwiali widoki, wsłuchując się w dźwięki wydawane przez SU46. Niektórzy wypatrywali ciekawych pojazdów wartych udokumentowania. Mi tuż przed stacją Gliwice udało się sfotografować pięknie błyszczącą świeżą farbą SM42-749 z PKP Cargo. Kilka dni wcześniej zakończyła się jej naprawa P4. Rocznik 1975, więc to lokomotywa o dwa lata starsza od imprezowej „suki”. Większą część swojego istnienia przepracowała ona w Małopolsce, a od 2014 roku przydzielono ją do Południowego Zakładu Spółki w Katowicach. 

SM42-749 z PKP Cargo. Świeżo po remoncie. Jak nówka, tylko nie ten kolor. 1.09.2023.

Ciekawa konstrukcja nowej hali peronowej na stacji Gliwice.

Poniżej film przedstawiający SU46-029 w trakcie podstawiania się na peron nr 2 stacji Katowice oraz w innych lokalizacjach, które będą dokładniej opisane w dalszej części tego reportażu.

Planowy przyjazd na stację Gliwice wyznaczono na godzinę 9:22. Dosiadło się tam jeszcze kilka osób i o 9:26 „Ślązak” wyruszył w dalszą podróż. Kolejny postój w Kędzierzynie-Koźlu. Będzie to temat następnej części relacji z tej ciekawej imprezy.

Tu link do pierwszego wpisu.

140 lat kolei w Skawinie – pociągi specjalne

 

W niedzielę, 9 września 2024 na stacji Skawina obchodzono wyjątkowy jubileusz. To 140-lecie kolei w tej miejscowości. Dokładnie chodzi o linię nr 94 z Krakowa Płaszowa do Oświęcimia, która została otwarta w 1884 roku. 

Z tej okazji uruchomiono pociągi specjalne oraz zorganizowano wystawę historycznych autobusów. Przy dworcu ustawiono także kilka stoisk branżowych.

Bez wątpienia największą atrakcją tego wydarzenia był udział czynnego parowozu. To Ty42-107 ze Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce. Rocznik 1946. Do skansenu pozyskany z Rybnika w 2007, gdzie był zimnym eksponatem na terenie tamtejszej lokomotywowni. Pierwszy rok swego istnienia przepracował on w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego, a później trafił na Opolszczyznę i Górny Śląsk.

Do parowozu doczepiono 8 wagonów retro reprezentujących różny okres historii kolei. Wszystkie pięknie błyszczące świeżym lakierem. Koniec składu to elektrowóz EP07-201 z PKP Intercity w charakterystycznym dawnym malowaniu PKP. Rocznik 1972, w roku 2003 przebudowany z EU07.

Tak zestawiony pociąg o godzinie 11:17 odjechał do Spytkowic, z dłuższym postojem w Brzeźnicy. Otrzymał on nazwę „Hałaciński”, na cześć Andrzeja Hałacińskiego (urodzony w Skawinie polski patriota, autor słów pieśni „My, Pierwsza Brygada”), którego imię nadano skawińskiej stacji. Powrót do Skawiny rozkładowo nastąpił o 14:06.

Zainteresowanie przejazdem specjalnym było ogromne, o czym świadczyła chociażby bardzo długa kolejka do kasy i oczywiście wypełnione wagony. 

Drugi przejazd składu z parowozem (tym razem nazwanego „Kazimierz Wielki”) nastąpił o 15:28, w Spytkowicach na 16:37. Powrót do Skawiny na 18:04.

Główna atrakcja obchodów 140-lecia kolei w Skawinie, parowóz Ty42-107. Tu na kilkanaście minut przed odjazdem z pociągiem „Hałaciński” do Spytkowic.

Skład retro tworzyło osiem błyszczących swieżą farbą wagonów z różnych okresów historii kolei. Jako pierwszy za parowozem wagon klasy trzeciej o oznaczeniu C nr 024 122. To rocznik 1924, odrestaurowany w 1992 roku.

Na końcu składu znajdował się pomalowany w dawne barwy PKP elektrowóz EP07-201. Również i ta lokomotywa budziła wielkie zainteresowanie przybyłych. Jej wnętrze było udostępnione zwiedzającym. 

Do odjazdu coraz bliżej. Parowóz pięknie kopci, a obok niego tłumy - dowód, jak bardzo potrzebne są tego typu imprezy.

Piękna prezentacja czynnego parowozu. Skład retro rusza do Spytkowic. Screeny poniższego filmu.

Przegląd wagonów tworzących skład retro ze Skawiny. Screeny poniższego filmu.

Na końcu składu EP07-201 z PKP Intercity. Screeny poniższego filmu.

Odjazd pociągu specjalnego „Hałaciński” udało mi się nagrać tuż za peronami stacji Skawina. Na krótko przed tym wydarzeniem do akcji wkroczył patrol Straży Ochrony Kolei, mandatując młodego miłośnika, który ustawił się z aparatem na czynnym torowisku. Ogólnie młodzi lub bardzo młodzi miłośnicy byli wówczas dość mocno uciążliwi, plątając się w sposób mało zorganizowany, np. całkowicie zasłaniając aparat fotograficzny mojej żony dokładnie wtedy, gdy mijał ją parowóz. Na końcu filmu zobaczycie nieokreślone EN57 jako pociąg regio „Bolek i Lolek” z Krakowa Głównego do stacji Bielsko-Biała Główna.

Drugą z atrakcji 140-lecia kolei w Skawinie był przywrócony do historycznego malowania elektryczny zespół trakcyjny. W dodatku pierwszy egzemplarz z tej serii. To EN71-001. Rocznik 1976. Pojazd ten dwa razy obsłużył połączenia specjalne ze Skawiny do Krakowa Płaszowa i powrotne.

EN71-001 w dawnym i pięknie błyszczącym żółto-granatowym malowaniu powoli wjeżdża na stację Skawina. 

Kiedy pociąg retro z parowozem wyruszył do Spytkowic, jego miejsce zostało zajęte przez EN71-001.

Wnętrze pierwszego EN71. W nim między innymi stojaki na narty, które były cechą charakterystyczną tych ezt. To ze względu na ich dedykowany przydział do obsługi linii zakopiańskiej. 

Detale wnętrza EN71-001. Charakterystyczny hamulec bezpieczeństwa, awaryjne otwieranie drzwi i współczesne tabliczki znamionowe informujące o naprawie P4 wykonanej w PESA Mińsk Mazowiecki. Ekran z logotypem Polregio to jeden z elementów modernizowania pojazdu do obecnych wymogów informacji pasażerskiej.

Tak ten błyszczący świeżą farbą ezt prezentował się w trakcie wjazdu na stację Skawina:

Krótki spacer po „wiecznie młodym” wnętrzu:

W trakcie obchodów 140-lecia, na stacji Skawina odbywał się także zwykły ruch pociągów, które były wówczas dość intensywnie fotografowane przez obecnych. Oprócz nowoczesnego taboru Kolei Małopolskich przejeżdżały także starsze wiekiem EN57 z Polregio.

EN57-2051 z Polregio odjeżdża ze Skawiny jako pociąg nr 43602 „Stanisław Stojałowski” w relacji Bielsko-Biała Główna (9:24) - Andrychów (10:27) - Kraków Główny (12:17). Jednostka ta to rocznik 1978, w roku 2007 przebudowana z EN57-1204. 

EN64-007 + EN64-004 z Kolei Małopolskich jako pociąg SKA2 z Oświęcimia (10:15) do Krakowa Głównego (11:47). Oba pojazdy z roku 2014.

EN79-001 (45WE-014) z Kolei Małopolskich opuszcza Skawinę jako pociąg SKA2 z Krakowa Głównego (10:41) do Oświęcimia (12:17). To rocznik 2016.

Fragment wystawy ustawionej przy budynku dworcowym. Prezentowano np. tablice kierunkowe z wagonów. 

W drugiej części relacji ze Skawiny przedstawię autobusy prezentowane obok dworca.