Historyczny tabor techniczny MPK Kraków

 

W niedzielę, 25 czerwca 2023 krakowskie MPK na pętli autobusowej Osiedle Kurdwanów przygotowało wyjątkową wystawę. W godzinach od 11 do 15 można było oglądać tabor techniczny przewoźnika. Nie były to jednak pojazdy współczesne, lecz historyczne. W tym jeden pokazany premierowo.

Tabor techniczny ustawiono w kolumnie, którą rozpoczynał pojazd premierowy. Pięknie odrestaurowany holownik na bazie „ogórka”, czyli Jelcz PR-06. Zbudowany w 1978 roku, oznaczony numerem taborowym 708. 

Pojazd ten nie jest ściśle związany z Krakowem. Stolica Małopolski posiadała taki tabor, ale ten konkretny egzemplarz pochodzi z Puław.  W roku 2016 krakowskie MPK odkupiło go od PKS Puławy. W latach 2022 – 2023 przeprowadzono restaurację, której wspaniały efekt można było podziwiać na pętli Osiedle Kurdwanów.

Źródła internetowe podają, że holownik ten do PKS Puławy trafił ze zlikwidowanego PKS Opole Lubelskie.

Premierowy krakowski zabytek. Świeżo odrestaurowany Jelcz PR-06. Holownik nr 708 pozyskany z Puław. 25.06.2023.

Wnętrze kabiny Jelcza PR-06. 25.06.2023.

Oryginalny holownik Jelcz PR-06 eksploatowany przez MPK Kraków jest zachowany. Pojazd o numerze taborowym 707 powstał po przebudowie z autobusu Jelcz 272 MEX. Po zakończeniu eksploatacji trafił do Składnicy Taboru Zabytkowego, która stała się następnie Muzeum Inżynierii Miejskiej. Można było go oglądać w trakcie wystawy czasowej  „Moto-historie” w Hangarze Czyżyny w 2018 roku. 16.09.2018.

Za holownikiem ustawiono innego technicznego „ogórka”. To pojazd już od jakiegoś czasu znany mieszkańcom Krakowa (premierowo i ogólnodostępnie pokazany w trakcie parady 26 września 2021 - tu link do wpisu na jej temat). Był on także historycznym eksponatem targów TransExpo 2022 w Kielcach.

Oznaczone numerem taborowym 130 pogotowie autobusowe, powstałe na bazie miejskiego „ogórka”, czyli Jelcza 272 MEX. 

Pogotowie techniczne na bazie autobusu Jelcz 272 MEX. Jego interwencje dotyczyły głównie wymiany kół. 25.06.2023.

Trzeci z pojazdów technicznych to dawny autobus Ikarus. Ale jaki? 

W Internecie w zasadzie krążą dwie wersje informacji. Pierwsza opcja zakłada, że to pozbawiony przyczepy dawny przegubowiec. Zatem tak zwany model 280/A. Takie oznaczenie zastosowałem we wpisie opisującym paradę autobusów z 2018 roku (tu link). 

Druga opcja podaje, że to pojazd techniczny powstały z Ikarusa 260.04. Rok produkcji 1984, przebudowa na „pogota” w roku 1986. I to ta wersja jest poprawna, dodatkowo potwierdzona na stronie internetowej MPK Kraków oraz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Techniczny Ikarus 260 posiada obecnie numer taborowy 856. Przed rokiem 2018 (wówczas zaprezentowano go po restauracji) był on oznaczony jako 049.

Pogotowie autobusowe na bazie Ikarusa 260. Ten pojazd również wkraczał do akcji głównie, gdy trzeba było wymienić koło. 

Fragmenty wnętrza technicznego Ikarusa 260. 

Jako czwarty techniczny zabytek został zaprezentowany Star 266, pełniący funkcję żurawia tramwajowego. Rocznik 1986. Jego zadaniem było wkolejanie tramwajów. Pojazd ten był użytkowany przez zajezdnię Podgórze. Identyczny Star trafił do Nowej Huty, ale obecnie tylko żuraw z Podgórza odpowiada historycznym realiom. Egzemplarz z zajezdni przy ul. Ujastek przeszedł zaawansowaną modernizację.

Star 266 w roli żurawia tramwajowego. Pierwsza 100% ciężarówka w muzealnej kolekcji pojazdów MPK Kraków. Jeżeli czegoś nie przeoczyłem, to w roli zabytku samochód ten wystąpił publicznie po raz pierwszy. 25.06.2023.

Kolumna zabytkowych pojazdów technicznych ustawionych na pętli autobusowej Osiedle Kurdwanów. 25.06.2023.

Na pętlę Osiedle Kurdwanów tego dnia docierały także historyczne autobusy. W ramach Krakowskiej Linii Muzealnej obsługiwały one trasę nr 579 z końcówki Dworzec Główny Zachód. Były to przegubowce, które kursowały w takcie co 30 minut. Ikarus 280, MAN SG242, Jelcz M181MB i Jelcz 021. Co ciekawe, autobusy linii 579 przejeżdżały (bez przystanku) przez teren zajezdni Wola Duchacka, dając pasażerom możliwość zobaczenia, jak taka baza taboru wygląda od wewnątrz.

Oprócz zabytkowych pojazdów technicznych, na pętli Osiedle Kurdwanów można było także oglądać historyczne autobusy, które obsługiwały linię specjalną 579. Tu Ikarus 280 o numerze 34260. Rocznik 1988. 

Na pętli Osiedle Kurdwanów pojawiał się także najnowszy tabor. Tu jako obsługa linii 179 autobus Solaris Urbino 18 electric nr DN033. Rocznik 2021. 

Historyczny tabor techniczny krakowskiego MPK nie jest zbyt często publicznie prezentowany, bo w zasadzie nie ma ku temu okazji. Pogotowie techniczne nie przewiezie pasażerów, nawet na linii muzealnej. Dlatego bardzo dobrym pomysłem są tego typu wystawy. Mam nadzieję, że za jakiś czas zabytkowe „pogoty” znowu wyjadą na ulice Krakowa.

Muzeum Odry, czyli wodne zabytki we Wrocławiu

 

Ponownie zapraszam do Wrocławia. Po prezentacji lokomotywy SU4220-002 na tamtejszym głównym dworcu kolejowym (tu link) teraz zajmę się wodnymi środkami transportu. W stolicy Dolnego Śląska jest ich całkiem sporo.

Te najstarsze zgromadzono przy wybrzeżu Stanisława Wyspiańskiego. Funkcjonuje tam Muzeum Odry – Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Kolekcja liczy już kilka pojazdów pływających, które można bez przeszkód oglądać spacerując brzegiem Starej Odry. 

Znajduje się wśród nich dźwig pływający zbudowany w latach 1938-1939 w stoczni A. Riedel w Fürstenbergu nad Odrą (obecnie dzielnica miasta Eisenhüttenstadt). W trakcie II wojny światowej zatopiony. Wydobyto go po zakończeniu działań zbrojnych. Spoczywał na dnie Odry, przy stopniu wodnym „Wróblin”, od którego przyjął obecną nazwę. Jak na swojej stronie podaje FOMT, „wraz z innym statkami technicznymi – pogłębiarkami, szalandami, pontonami itp. przekazany został Rejonowi Dróg Wodnych we Wrocławiu, który później przekształcono w Zarząd Odrzańskiej Drogi Wodnej, a następnie Okręgową Dyrekcję Gospodarki Wodnej i Przedsię­biorstwo Budownictwa Hydrotechnicznego „Odra-2”. Przez wiele lat eksploatowano go przy remontach odrzańskich stopni wodnych i mostów. Bezpośrednio po wojnie z wód Starej Odry dobywał zatopione jednostki”.

Wróblin pracował aż do roku 2001, a następnie (w roku 2002) został kupiony przez FOMT. Jednostka ta nie ma własnego napędu. W przemieszczaniu się pomaga jej pchacz. Wróblin posiada natomiast zasilany olejem napędowym silnik spalinowy – zasilający agregat wytwarzający energię elektryczną niezbędną do pracy dźwigu. 

Szczegóły dotyczące historii Wróblina oraz jego dane techniczne dostępne są na stronie Fundacji – tu link.

Dodam jeszcze, że jest to jedyny żuraw tego typu w Polsce (na wodach śródlądowych).

Żuraw pływający Wróblin z wrocławskiego Muzeum Odry. Jednostka w stałym miejscu cumowania przy wybrzeżu Stanisława Wyspiańskiego. 13.06.2022.

Żuraw pływający Wróblin - zbliżenia na poszczególne fragmenty jednostki.

 

Za dźwigiem Wróblin zacumowano tak zwanego „małego Holendra”. Holownik parowy o nazwie Nadbór z roku 1949. Jeden z 13 takich statków zamówionych dla Polski w 1946 roku w Holandii.

Jego zadaniem było holowanie barek pomiędzy Gliwicami i Wrocławiem przez Koźle (oczywiście także w skróconych wariantach tras). Tak do około połowy lat 60-tych ubiegłego wieku, gdy parowce zaczęły być wypierane przez tabor spalinowy (w roku 1968 ostateczny koniec eksploatacji holowników parowych). Jak podaje FOMT, Nadbór pełnił później funkcję pływającej kotłowni na Odrze, a w latach 70-tych trafił do Czechosłowacji, stając się nośnikiem agregatu prądotwórczego. Po powrocie do Polski holownik miał epizod jako lodołamacz, ale w tej roli nie sprawdził się. W roku 1983 został odstawiony, ale na szczęście nie zapadły decyzje kasacyjne. Wręcz przeciwnie, postanowiono, że zostanie zabytkiem. W roku 1992 statek trafił „pod skrzydła” Fundacji Otwartego Muzeum Techniki. Szczegóły historii holownika Nadbór oraz dane techniczne na stronie FOMT – tu link. 

Jak podaje Fundacja, Nadbór jest jedynym holownikiem parowym w Polsce z zachowaną oryginalną maszyną parową i kotłownią.

Holownik parowy Nadbór. 13.06.2022.

W drugim rzędzie, obok holownika parowego Nadbór zacumowała barka Ż-2107 „Irena”. Rocznik 1936. Zbudował ja Saturnin Marzątka – bydgoski szypr, który zasłynął z tego, że nie zlecił prac stoczni, lecz sam wybudował barkę na łące, przy pomocy dwóch pracowników. W roku 1955 barka przeszła na własność państwa polskiego (bez prawa do odszkodowania), zyskując obecne oznaczenie Ż-2107. 

Irena w połowie lat 80-tych została wycofana z eksploatacji, pełniąc później różne funkcje: pływający warsztat, magazyn. Od 2003 roku jest własnością FOMT. Więcej informacji na stronie Fundacji – tu link.

Barka Irena zacumowana obok holownika parowego Nadbór. 13.06.2022.

Najgorzej widocznym od strony wybrzeża Stanisława Wyspiańskiego zabytkiem jest pchacz „Krab”. Rocznik 1968 odkupiony od niemieckiej firmy Lidmann i Megger w roku 2018. Pracował w Niemczech jako pchacz portowy i rzeczny. Więcej informacji o Krabie tutaj. 

Pchacz Krab ustawiony obok żurawia Wróblin, który go niestety dość mocno zasłania. 13.06.2022.

Według informacji podanej na Facebooku Muzeum Odry, jest ono otwarte od poniedziałku do czwartku. Niestety w dniu naszej wizyty (poniedziałek, 13.06.2022) furtka prowadząca do tych pięknych zabytków była zamknięta.