Jelcze PR-110 w Krakowie (1), 21205 i 5299

 

Kolekcja historycznych autobusów zgromadzonych przez MPK Kraków jest dość spora, doskonale utrzymana i budząca podziw nie tylko w kraju, ale i zagranicą. W Blogu Transportowym pisałem np. o Sanie H01B (tu link). 

W roku 2025 powiększyła się ona o autobus, którego zdecydowanie brakowało. To pojazd eksploatowany przez przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej praktycznie w całej Polsce. Początkowo w PRL, a finalnie w RP. Do Krakowa w latach 1978 – 1982 dostarczono aż 340 takich autobusów. Mowa o „peerkach”, czyli o miejskiej wersji Jelcza PR-110.

MPK Kraków eksploatację tych kultowych autobusów zakończyło dość wcześnie, bo już w 1988 roku. Nie oznaczało to jednak ich całkowitego zniknięcia z ulic stolicy Małopolski. „Peerki” były także eksploatowane przez prywatnych przewoźników, nawet po roku 2000. Tu przykładem jest Firma Przewozowa „Furman Tour” z miejscowości Wiśniowa, w skrócie FB. Jej Jelcze PR-110 kursowały np. na trasie Kraków – Węgrzce Wielkie.

MPK Kraków miejskie Jelcze PR-110 wycofało z ruchu już w 1988 roku. Prywatni przewoźnicy takie pojazdy eksploatowali jeszcze przez wiele kolejnych lat. Na zdjęciu trochę zmodyfikowany
Jelcz PR-110M z firmy FB przejeżdża przez zaśnieżoną ul. Pawią w Krakowie. 26.01.2005.

Wspomniany nowy element historycznej kolekcji MPK Kraków to Jelcz PR-110U z 1982 roku. Pozyskany z MPK Rzeszów, gdzie był eksploatowany pod oznaczeniem 432. W końcowych latach użytkowania nie przewoził on już pasażerów, lecz pełnił funkcję pogotowia technicznego (w związku z tym poddano go pewnym przeróbkom, np. likwidacja tylnych drzwi, montaż „kogutów”).

W roku 2023 „techniczną peerkę” kupiło krakowskie MPK. Rozpoczęto renowację, a efekt prac pokazano „wybrańcom” 29 maja 2025 na terenie zajezdni Bieńczyce w trakcie niepublicznej prezentacji. Autobus otrzymał nowy, krakowski numer 21205. 

Krakowskiej „peerce” towarzyszyło pięć innych autobusów tego typu, które przyjechały z Warszawy, Rzeszowa, Wrocławia i Poznania. 

Kilka dni później, w sobotę 31 maja 2025 przybyłe do Krakowa Jelcze PR-110 mogli zobaczyć „zwykli śmiertelnicy”. Wyruszyły one do obsługi specjalnej linii autobusowej oznaczonej symbolem „PR”. 

Tu pozwolę sobie zacytować informację (fragment) o tym niezwykłym wydarzeniu, którą na swojej stronie internetowej zamieściło krakowskie MPK: „Warto podkreślić, że będzie to pierwszy taki przejazd. Do tej pory w żadnym innym polskim mieście nie odbył się przejazd historycznych Jelczy PR110 w takiej liczbie. Wydarzenie jest organizowane w ramach obchodów 150 lat komunikacji miejskiej w Krakowie.”

Linia „PR” łączyła pętle Nowy Kleparz i Aleja Przyjaźni. Kursowała z częstotliwością co 20 minut. Pierwszy autobus odjeżdżał z Alei Przyjaźni o godzinie 10:30, a ostatni o 14:30. 

Obsługiwało ją pięć Jelczy PR-110, a szósty pozował do zdjęć na pętli Aleja Przyjaźni. Była to krakowska „peerka”, która niestety wówczas jeszcze nie mogła przewozić pasażerów. Każdy mógł jednak zapoznać się z jej odrestaurowanym wnętrzem. Za 21205 zatrzymywały się autobusy kursujące na linii „PR”. 

Najnowszy krakowski autobus historyczny. Jelcz PR-110U oznaczony numerem 21205. Pętla Aleja Przyjaźni. Przystanek końcowo-początkowy linii specjalnej PR. „Peerka” pozowała do zdjęć statycznie, a za nią zatrzymywały się przewożące pasażerów Jelcze z Warszawy, Wrocławia, Rzeszowa i Poznania. 31.05.2025. 

 

Wnętrze krakowskiego Jelcza PR-110U. Siedzenia nowe, twarde, jeszcze niewysiedziane. Także kilka detali, np. „uśmiechnięta buzia” wyjścia awaryjnego, śmietniczka i guzik ręcznego otwierania drzwi.

Stanowisko pracy kierowcy krakowskiej „peerki”.

Detale zewnętrzne pięknie odrestaurowanego krakowskiego Jelcza PR-110U.

Rozkład jazdy linii „PR”. Źródło: Facebook, konto Krakowskiej Linii Muzealnej.

Najstarszym autobusem obsługującym linię „PR” był Jelcz PR-110U nr 5299, który przyjechał z Warszawy. To własność tamtejszego Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej. Rocznik 1978.

Pojazd ten został już opisany w Blogu Transportowym – tu link.

Najstarszy autobus obsługujący linię „PR”. Jelcz PR-110U nr 5299 z Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie.

Fragmenty wnętrza warszawskiego Jelcza nr 5299.

Stanowisko pracy kierowcy w warszawskim Jelczu nr 5299.

Detale warszawskiego Jelcza nr 5299. Kabina kierowcy oryginalnej wielkości. Standardem w wielu miastach było powiększanie kabin na pół szerokości wejścia do autobusu, np. z wykorzystaniem drzwi z innych pojazdów. Takiej wielkości kabiny miały później fabrycznie nowe Jelcze M-11. Przykładowym miastem z takimi przeróbkami w Jelczach PR-110 jest Kędzierzyn-Koźle, a autobusy, w których takie zmiany wprowadzno to np. 167, 168, 169, 171 i 172. 

Jelcz nr 5299 właśnie rozpoczął kurs z pętli Aleja Przyjaźni i przejeżdża łącznikiem do al. Andersa. 

Tak Jelcz nr 5299 prezentował się w ruchu, odjeżdżając z pętli Aleja Przyjaźni.

Jeszcze jedno nagranie najstarszej „peerki”. Jelcz nr 5299 skręca z al. Andersa w al. Przyjaźni, gdzie skończy kurs.

W drugiej części reportażu o Jelczach PR-110 w Krakowie przedstawię kolejne pojazdy obsługujące wyjątkową linię „PR”.

Parada autobusów w Krakowie, 150 lat komunikacji miejskiej

 

Parady autobusów w Krakowie odbywają się co jakiś czas. Nie są jednak tak częste, jak parady tramwajów, które przemierzają stolicę Małopolski około raz na rok. 

Z okazji wyjątkowego jubileuszu 150-lecia komunikacji miejskiej w Krakowie, w niedzielę, 29 czerwca 2025, parada autobusów MPK Kraków po raz kolejny przejechała przez miasto. Wyruszyła o godzinie 11:00 z zajezdni tramwajowej Podgórze i przemieszczała się następującą trasą: ul. Rzemieślnicza, Wadowicka, rondo Matecznego, Konopnickiej, most Dębnicki, Zwierzyniecka, Straszewskiego, Dunajewskiego, Basztowa (na przystanku „Teatr Słowackiego” przewidziano jedyny postój paradujących pojazdów), Lubicz, rondo Mogilskie, al. Powstania Warszawskiego, al. Pokoju, rondo Czyżyńskie, Jana Pawła II, plac Centralny, al. Andersa, rondo Kocmyrzowskie, Kocmyrzowska, Nad Dłubnią i Makuszyńskiego. Miejscem docelowym była zajezdnia autobusowa Bieńczyce, na terenie której aż do godziny 15:00 przewidziano liczne atrakcje dla odwiedzających.

Dowóz do zajezdni zapewniała linia 150, która kursowała z pętli Czyżyny Dworzec, a jej obsługę realizował tabor historyczny.

Zainteresowanie paradą i związanymi z nią atrakcjami na terenie zajezdni Bieńczyce było bardzo duże. W bazie autobusowej pojawiły się tłumy odwiedzających.

Zajezdnia autobusowa Bieńczyce. Już po paradzie - frekwencja dopisała. 29.06.2025.

W paradzie uczestniczył tabor historyczny i współcześnie eksploatowany, także pojazdy techniczne, w tym dawny radiowóz nadzoru ruchu – FSO 125p, o którym pisałem tutaj.

Łącznie paradowały 42 pojazdy, wliczając cztery przyczepy autobusowe. Jechało np. 11 przegubowców, trzy „ogórki”, jeden wodorowiec, dwa elektryki, dwie Nysy, cztery Ikarusy, siedem Jelczy i osiem Solarisów. 

Pomijając radiowozy policji i nadzoru ruchu MPK (za wyjątkiem pojazdów retro), paradowały następujące pojazdy (zestawy):

1. FSO 125p nadzór ruchu.

2. Rugby Express L z roku 1929.

3. Nysa N59M.

4. San H01B.

5. Ikarus 620 + przyczepa Karosa B40 „vlečka”.

6. Jelcz 272 MEX + przyczepa PO1.

7. Jelcz 021.

8. Jelcz 272 MEX pogotowie techniczne + przyczepa Gottfried Lindner.

9. Nysa 522.

10. Jelcz PR-110U.

11. Ikarus 280.

12. Ikarus 260.

13. Ikarus 260 pogotowie techniczne + przyczepa Karosa B40 „vlečka”.

14. MAN SL200.

15. MAN SG242.

16. Jelcz 120M.

17. Jelcz M-11.

18. Scania CR111.

19. Scania CN113ALB.

20. Scania CN113CLL.

21. Autosan H6-20.

22. Jelcz M181MB/3.

23. Solaris Urbino 12.

24. Autosan Sancity 9LE.

25. Mercedes-Benz Citaro G.

26. Mercedes-Benz Citaro hybrid.

27. Solaris Urbino 18 MetroStyle.

28. Solaris Urbino 12.

29. Solaris Urbino 18 Hybrid.

30. Solaris Urbino 12 electric.

31. Volvo 7900A Hybrid.

32. MAN Lion`s Intercity LE 13.

33. Mercedes-Benz Sprinter / Automet Cityliner.

34. Irizar ie bus 12.

35. Solaris Urbino 12 mild hybrid.

36. NesoBus 12.

37. Solaris Urbino 18.

38. Solaris Urbino 18.

Poniżej film prezentujący przejazd całej paradującej kolumny. Pojazdy skręcają z ul. Kocmyrzowskiej w ul. Nad Dłubnią.

Do tematu autobusowej parady z okazji 150-lecia komunikacji miejskiej w Krakowie jeszcze powrócę.

Część nr 2 - dokończenie.

Nowe filmy – maj 2025

 

Zatem pora na comiesięczne zestawienie nowych filmów, które opublikowałem na kanale YouTube Bloga Transportowego. Lukaszwo – Transport Movies.

W maju 2025 było ich aż 9. Tradycyjnie jeden duży 4K, a pozostałe krótkie typu „shorts”. Tematyka autobusowa, tramwajowa i kolejowa.

Zaczynam od dużego nagrania 4K. Powstało ono w Wiedniu i przedstawia stopniowo znikające z ulic miasta składy typu E2+C5. Więcej na ich temat pisałem tutaj.

Na nagraniu pojawia się także tramwaj, którego dostawy są głównym powodem wycofywania starego taboru. To pojazd typu D, czyli Alstom Flexity Wien. Wagon nr 335 z 2022 roku.

Fragment filmu. Wiedeń, Erlachgasse - teren zajezdni tramwajowej Remise Gudrunstraße. Z miasta właśnie wrócił skład Bombardier-Rotax E2 nr 4312 (rocznik 1986) + Bombardier-Rotax C5 nr 1512 (rocznik 1990). Na ten moment oba wagony w zestawieniach Wiener Linien widnieją jako czynne.

Fragment filmu. Wiedeń, Schwarzenbergplatz. Alstom Flexity Wien nr 335 na linii 71. 

Nagrywałem w różnych rejonach austriackiej stolicy. Zobaczycie sceny z centrum miasta, a także np. manewry przy Remise Gudrunstraße. Na temat tej zajezdni pisałem tutaj. 

Materiały zbierałem w latach 2022 – 2023.

Teraz pora na krótkie „shortsy”. Zaczynam od nagrania z Włoch. Triest, Via Mazzini. Jedzie autobus włoskiej produkcji, a dokładniej Menarinibus Citymood 12. Pojazd nr 1664 na linii 17. Rocznik 2016. 

Nagrywałem 4 kwietnia 2025.

Zmieniamy środek transportu i lokalizację. Przystanek osobowy Kędzierzyn-Koźle Przystanek. 

Bez zatrzymania przejeżdża SN84-001 „Mucha” jako pociąg TLK „Sudety” z Jeleniej Góry do Krakowa Głównego. Nagranie już historyczne, bo spalinowe zespoły trakcyjne serii SN84 przestały obsługiwać to połączenie. Zostały zastąpione przez SD85 wyprodukowane w latach 90-tych (SN84 z lat 70-tych) ubiegłego wieku. 

Materiał powstał 9 marca 2025.

To samo miejsce i pociąg, który zmienił kategorię z TLK na IC, czyli „Sudety” z Jeleniej Góry do Krakowa Głównego. Jego obsługa to już nie SN84 z SKPL, lecz znacznie nowsze pojazdy tego przewoźnika. W tym przypadku SD85-004 + SD85-005. 

11 maja 2025.

Nadal temat kolejowy, wciąż zespół trakcyjny, lecz tym razem elektryczny. Włochy i pociąg obsługiwany przez Trenitalia. Stacja Trieste Airport przy miejscowym lotnisku. 

To jednostka o oznaczeniu ETR 563 007, która odjeżdża jako pociąg nr R 23042 w relacji Trieste Centrale - Portogruaro-Caorle. Producent to hiszpański CAF.

Nagrywałem 5 kwietnia 2025.

Ponownie zapraszam do Wiednia. Z dworca Westbahnhof odjeżdża Stadler KISS prywatnego przewoźnika WESTbahn. 

Nagrywałem 20 czerwca 2023.

Pozostałe nagrania powstały w Krakowie. Na początek materiał tramwajowy.

W związku z zamknięciem (remont) Mostu Grunwaldzkiego, od strony ul. Monte Cassino wprowadzono tymczasowe rozwiązanie, które umożliwia kursowanie tramwajom dwukierunkowym. To tak zwany rozjazd nakładkowy. Przejeżdża przez niego wagon Duewag GT8C nr RF311. Linia 72. Nagrywałem 21 maja 2025.

Przystanek „Plac Centralny” na al. Andersa. Odjeżdża z niego jeden z najnowszych autobusów MPK Kraków, Solaris Urbino 12 mild hybrid nr BU352. 

Obsługuje on linię czasową 704 w relacji Kombinat - Aleja Przyjaźni. Solaris nr BU352 jest jednym z pierwszych autobusów MPK Kraków w nowym wzorze malowania. Nagrywałem 9 maja 2025.

Ostatnie z majowych nagrań to zapowiedź serii filmów prezentujących tabor obsługujący wyjątkową trasę. 

Uruchomiona w ramach obchodów 150-lecia komunikacji miejskiej specjalna linia oznaczona jako „PR”. Do jej obsługi wyznaczono wyłącznie autobusy Jelcz PR-110. Wszystkie przyjechały z innych miast. Po jednym egzemplarzu z Wrocławia, Poznania i Rzeszowa oraz dwa z Warszawy.

Linia PR kursowała pomiędzy pętlami autobusowymi Aleja Przyjaźni i Nowy Kleparz. Na nagraniu warszawski Jelcz PR-110U nr 5299 z 1978 roku, który właśnie rozpoczął kurs z Alei Przyjaźni. 31.05.2025.

Obszerniej tematem wyjątkowej linii autobusowej „PR” zajmę się już wkrótce, poświęcając jej oddzielny materiał.

Na pewno zaproszę też Was na spotkanie z innymi pociągami udokumentowanymi na wiedeńskim dworcu Westbahnhof oraz z włoskimi pociągami i autobusami w Trieście. Planuję też większy materiał filmowy poświęcony szt serii SD85.