Muzeum Tatry (1) - Slovenská strela

Tym wpisem rozpoczynam serię materiałów prezentujących ekspozycję Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra), które jest zlokalizowane w czeskiej miejscowości Kopřivnice. To właśnie tam znajduje się fabryka produkująca słynne ciężarówki. 

Do Kopřivnicy od polskiej granicy nie jest zbyt daleko, a biorąc pod uwagę ilość i jakość eksponatów, naprawdę warto odwiedzić to miejsce.

Nie każdy wie, że Tatra to nie tylko ciężarówki, ale także samochody osobowe i tabor kolejowy. Od tego ostatniego rozpocznę prezentację zbiorów muzeum. 

Przed wejściem do budynku ustawiono wagon motorowy serii M 290.0. To słynna Slovenská strela („słowacka strzała”), która w latach 30-tych ubiegłego wieku zapewniała szybkie (ponad 4 godziny) połączenie pomiędzy Pragą i Bratysławą (odległość 397 km). Dokładnie to pojazd o oznaczeniu M 290.001. 

W roku 1936 Tatra dostarczyła kolejom czechosłowackim dwa takie wagony motorowe. Ich przeznaczone do przewozu 72 pasażerów wnętrza podzielono na klasę pierwszą i drugą, wyodrębniono także część bufetową. Pomalowane w charakterystyczny wiśniowy kolor z dachem w barwie starego złota (zgodnie ze specyfikacją Ministerstwa Kolei), ozdobione godłami państwa na ścianach czołowych, były chlubą czechosłowackiej kolei. Niestety ich eksploatacja nie trwała zbyt długo. Zakończył ją wybuch drugiej wojny światowej. 

Po wojnie Tatry M 290.0 tylko na krótko powróciły do obsługi wcześniejszej trasy. Miały na niej konkurencję w postaci pozyskanych z Kolei Rzeszy (jako tzw. łupy wojenne) wagonów motorowych, które ze względu na większą pojemność okazały się bardziej przydatne. Potem trafiły do obsługi linii lokalnych, ale był to epizod. Finalnie przeznaczono je do transportu czechosłowackich dygnitarzy. Przykładowo pojazdy te często jeździły do Norymbergii, w związku z toczącymi się tam procesami zbrodniarzy wojennych.

W roku 1953 Slovenská strela nr M 290.001 została zezłomowana. Drugi z wagonów był jeszcze użytkowany do roku 1960. Wówczas został przekazany do muzeum zakładowego Tatry. Tam zmieniono jego oznaczenie z M 290.002 na M 290.001. Od roku 1997 do 2018 był ustawiony pod specjalnym zadaszeniem przy wejściu do muzeum.

To właśnie przed budynkiem oglądałem i fotografowałem w dniu 2 września 2017 ten piękny, ale niestety wówczas mocno zaniedbany pojazd. Co ciekawe, od roku 2010 zachowany wagon motorowy stał się Narodowym zabytkiem kultury, czyli najważniejszą częścią bogactwa kulturowego narodu czeskiego. 

Slovenská strela nr M 290.002 przez lata witała odwiedzających Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra). Eksponat ustawiono pod zadaszeniem przy wejściu do budynku. 2.09.2017.

Wszystkie wyprodukowane wagony motorowe M 290 pozują do zdjęcia na stacji Přerov. 30.06.1936. Był to specjalny pokaz dla dziennikarzy, którzy przyjechali na Wystawę Środkowomorawską. Źródło: Wikipedia. Autor nieznany.

Tatra 68 (taka była nazwa producenta) uznana za część bogactwa kulturowego narodu czeskiego nie mogła niszczeć przy wejściu do muzeum. W roku 2018 rozpoczęła się jej renowacja. Wagon M 290.001 (czyli w rzeczywistości M 290.002) został załadowany na naczepę i wywieziony do miejsca przeprowadzenia bardzo skomplikowanych prac renowacyjnych. Pojazd dosłownie został rozebrany na części.

Slovenská strela w trakcie załadunku na naczepę i odjazdu spod siedziby Muzeum Tatry. Narodowy zabytek kultury odzyska dawny blask. Sierpień 2018. Źródło: YouTube.

Tak wyglądał załadunek bohatera tego wpisu na naczepę:

W roku 2019 prace nad rekonstrukcją były bardzo zaawansowane. O ich postępie regularnie informowały czeskie i słowackie media. Motyw ten pojawił się również na targach Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Firma Českomoravská železniční opravna z miejscowości Přerov, która odrestaurowuje Tatrę 68 na swoim stoisku pokazała jej silnik oraz elementy wyposażenia i zdjęcia dokumentujące przywracanie kultowego pojazdu do świetności.

Slovenská strela, czyli M 290.002 na zdjęciach ozdabiających stoisko firmy Českomoravská železniční opravna w trakcie targów Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Fotografie archiwalne i dokumentujące trwające prace remontowe. 11.06.2019.

Elementy Tatry 68 pokazane na stoisku firmy Českomoravská železniční opravna (np. silnik, kanapy).

W lipcu 2020 Slovenská strela była już częściowo złożona i polakierowana. Pokazano ją oficjalnie na stacji Přerov. Następnie została przetransportowana do stacji Hranice na Moravě, gdzie realizowane są dalsze prace.

Slovenská strela już w nowym lakierze. Można było ją podziwiać na stacji Přerov, gdzie przywiozła ją lokomotywa 704 706-1 z ČMŽO Přerov. Ostatnie zdjęcie przedstawia opisywany wagon odstawiony do hali, oczekujący na dalsze prace. Źródło: YouTube.

Slovenská strela odzyska pełną sprawność. Mimo tego planowany jest jej powrót do Muzeum Tatry, gdzie ma czekać na nią nowy pawilon wystawienniczy. Mam jednak nadzieję, że nim to się stanie, odbędą się przejazdy specjalne prezentujące ten niezwykły i tak ważny dla historii Czechosłowacji pojazd. Oczywiście przy założeniu, że koronawirus SARS-CoV-2 odpuści i granice będą otwarte.

W dalszej części prezentacji muzeum z czeskiej miejscowości Kopřivnice pozostanę przy temacie kolejowym.

Bezpośrednio z Kędzierzyna do Kłodzka

Kiedy zbierałem materiały do wpisu na temat ustawionego jako pomnik parowozu Ty2-2118 (tu link) trafiłem także na teren dworca kolejowego Kędzierzyn-Koźle. 

Przyznam, że przeżyłem tam mały szok. Był on spowodowany przyjazdem pociągu z Kłodzka, który jechał Magistralą Podsudecką. Ostatnio nie śledziłem zmian kolejowych rozkładów jazdy dotyczących odcinka z Nysy w stronę Kamieńca Ząbkowickiego. Tymczasem okazało się, że to bezpośrednie połączenie funkcjonuje już od 2018 roku. Wspaniale, bo przecież przez tak długi okres czasu (10 lat) 38 kilometrowy odcinek Nysa – Kamieniec Ząbkowicki był pozbawiony pociągów pasażerskich. 

Jeszcze po roku 2000 bezpośrednie połączenie Kędzierzyna-Koźla z Kłodzkiem zapewniał pociąg z Lublina do Kudowy Zdroju. Co ciekawe, do początku lat 90-tych był on prowadzony parowozem (Pt47). To właśnie mając ten pociąg w pamięci miałem nadzieję, że z Kłodzka przyjedzie skład wagonowy. Niestety to było tylko marzenie. Obsługę zapewnił autobus szynowy. Pod żadnym pozorem jednak nie narzekam, bo przecież najważniejsze, że połączenie jest.

Dokładnie był to pociąg regio nr 64640 relacji Kłodzko Główne (9:08) – Kamieniec Ząbkowicki (9:27/28) – Nysa (10:16/17) – Głogówek (11:17/18) – Kędzierzyn-Koźle (11:46/47) – Gliwice (12:26).

Przy zmodernizowanym peronie trzecim stacji Kędzierzyn-Koźle stoi SA134-009 jako pociąg regio w relacji Kłodzko Główne - Gliwice. Pojazd ten to produkt bydgoskiej firmy PESA, rocznik 2008. 9.02.2020.

Boczna tablica kierunkowa SA134-009.

SA134-009 odjeżdża z Kędzierzyna-Koźla do Gliwic. To przejazd w całości „pod drutem”. Pojazd ten ma nowe malowanie, które zyskał w 2017 roku. Wcześniejszą wersję kolorystyczną można zobaczyć tutaj. 9.02.2020.

Połączenia z Kędzierzyna-Koźla do Kłodzka funkcjonują tylko w soboty, niedziele i święta. Obsługiwane są one przez Polregio (dawne Przewozy Regionalne). Pierwszy pociąg (nr 46621) z Kędzierzyna-Koźla rusza o godzinie 5:58 i do Kłodzka Głównego dociera na 8:53. 

Drugi (nr 46641) to wersja wydłużona z Gliwic, skąd odjeżdża o 12:31. Biorąc pod uwagę, że autobus szynowy z Kłodzka przyjeżdża tam na 12:26, na zmianę kierunku jazdy i przygotowanie pojazdu do obsługi połączenia powrotnego jego obsługa ma raptem 5 minut. To bardzo mało jak na tak długą relację. Dlatego pracownicy Polregio dokładają wszelakich starań, aby wszystko było „on time”, czego osobiście doświadczyłem. Kiedy wszedłem na peron w Kędzierzynie, aby wykonać powyższe zdjęcia, natychmiast podeszła do mnie kierowniczka pociągu z pytaniem, czy jadę do Gliwic. Wszyscy jak najszybciej na pokład i odjazd J

Pociąg nr 46641 w Kędzierzynie-Koźlu jest o 13:06 i po minucie rusza w dalszą drogę, aby na 16:12 dotrzeć do Kłodzka Głównego.

Dwa pociągi powrotne z Kłodzka Głównego to opisany powyżej regio nr nr 64640 do Gliwic oraz nr 64642, który ze stacji początkowej rusza o 17:33, aby do celu podróży, Kędzierzyna-Koźla dotrzeć na 20:11.

W dni robocze połączenia pasażerskie pomiędzy Nysą i Kamieńcem Ząbkowickim nie funkcjonują. Co ciekawe, pociągi do Kłodzka mają wówczas inną relację. Z Nysy jadą do Brzegu przez Grodków Śląski. 

Wówczas regio nr 46621 z Kędzierzyna-Koźla rusza o godzinie 6:09. W Nysie jest o 7:45 i minutę później rusza przez Grodków Śląski (8:23) do Brzegu (8:55).

Drugi z pociągów weekendowych do Kłodzka, ten z Gliwic, w dni robocze również jeździ do Brzegu. Zmienia się jednak jego numer z 46641 na 46625. Gliwice (12:31) – Kędzierzyn-Koźle (13:06/07) – Nysa (14:42/43) – Grodków Śląski (15:20) – Brzeg (15:52).

Wracając jeszcze do kultowego pociągu pospiesznego Lublin – Kędzierzyn-Koźle i dalej jako osobowy do Kudowy Zdroju, to niestety nie mam żadnego zdjęcia go przedstawiającego. Powodem była wczesna pora odjazdu i późna powrotu z Kudowy do Kędzierzyna-Koźla, gdzie najczęściej fotografowałem pociągi. Innymi słowy było ciemno, a w dzień kursowały przecież inne ciekawe wagonowe składy pasażerskie (np. do Legnicy). Oczywiście pojawią się one w Blogu Transportowym.

Czech Raildays 2018 (11) – modele

Modele na targach Czech Raildays 2018 można było oglądać w kilku miejscach. Zacznę od specjalnego wagonu, którego wnętrze stanowiła sporych rozmiarów makieta kolejowa. Pojazd ten był w historycznym, oliwkowym malowaniu i z oznaczeniami czechosłowackich kolei ČSD. Przedstawiciel serii BDa nr 51 54 82-40 189-7. Stacja macierzysta Cheb. Rocznik 1975. Producent z NRD, czyli VEB Waggonbau Bautzen. Obecnie pojazd ten jest oznaczony jako seria BDr^A17. 

Dawny wagon z przedziałem bagażowym przerobiony na jeżdżącą makietę kolejową. VEB Waggonbau Bautzen w malowaniu czechosłowackich kolei ČSD.

Co można było zobaczyć wewnątrz tego ponad 40-letniego wagonu BDa? Na sporych rozmiarów makiecie umieszczono różne pojazdy. Lokomotywy, wagony. Pojedyncze lub spięte w składy. Prezentowane statycznie i dynamicznie. Trakcja spalinowa. Były także np. ciężarówki, autobusy. Gdyby nie spora ilość oglądających i niestety dość mało miejsca w przejściu, to przyznam, że utknąłbym tam na dłużej. Makieta była bardzo ciekawie wykonana.

Jeden z elementów makiety kolejowej umieszczonej w wagonie BDa - różne wagony motorowe. 

Do jednego z motoraków podczepiono lokomotywę 742 343-7. Takie zestawienie nie jest przypadkowe. W Internecie można znaleźć zdjęcia prezentujące tę spalinówkę z wagonami doczepnymi serii 010 jako pociąg osobowy.

Na bocznym torze z węglarkami odstawiono manewrową lokomotywę 797 823-2. Polski akcent na makiecie. Jej pierwowzór w roku 2011 wystawiono na targach TRAKO w Gdańsku. Jest ona własnością Kopalni Węgla Brunatnego „Adamów" z miejscowości Turek. Na modelu również umieszczono informację o tym. 

Ze składem pasażerskim po makiecie jeździł brejlovec o numerze 754 067-7. Model tej maszyny oferuje firma Roco. Cena około 2000 zł - taką ofertę widziałem na Allegro.

Widok ogólny na fragment makiety. Od prawe strony przy peronie stoi powyższy 754 067-7. Równolegle do niego zwrócony w przeciwną stronę inny skład pasażerski prowadzony „bardotką” (seria 749), a obok dwa towarowe. Jest „gagarin" nr 781 462-7 i „hektor", którego oznaczenia niestety nie ustaliłem.

Zbliżenie na spalinówki ze składami towarowymi. Pierwowzór „gagarina" nr 781 462-7 to rocznik 1973. Maszyna ta nadal jest czynna, ale nie znajduje się już w posiadaniu czeskich kolei. Trafiła do Polski, do prywatnego przewoźnika.

Dwie „bardotki” ze składami pasażerskimi. Po lewej maszyna 749 039-4 w barwach przewoźnika AŽD z Pragi. Pierwowzór to rocznik 1967. Obok České dráhy, czyli 749 121-0. Maszyna, na bazie której powstał model to rocznik 1968. Nadal jest czynna.

Inna dynamiczna, ale znacznie mniejsza makieta kolejowa stała na zewnątrz, pod jednym z namiotów. Prezentowała ona wąskotorowy pociąg czeskich kolei JHMD (Jindřichohradecké místní dráhy), czyli lokomotywę spalinową dawnej serii TU 47.0 (obecnie 705.9) z wagonami czechosłowackich kolei ČSD.

Makieta wąskotorowa. Krążył po niej prowadzony modelem lokomotywy TU 47.0 historyczny skład czechosłowackich kolei ČSD. 

Znacznie większe i już statyczne modele prezentowano na jednym ze stoisk zlokalizowanych w budynku magazynowym.

Kolejny model „bardotki” pokazany na targach. Największy z nich. Pierwowzór to lokomotywa o historycznym oznaczeniu z czasów kolei ČSD: T478.1002. Oryginał z 1964 roku obecnie jako czynny eksponat historyczny tak właśnie wygląda.  

Inny z dużych modeli to „laminatka”, czyli elektrowóz 240 139-6. 

Model wagonu motorowego M260.001 z 1939 roku. Oryginał jest odrestaurowany i sprawny.

W kolejnej części relacji z Czech Raildays 2018 pokażę charakterystyczny żółty tabor techniczny firmy SŽDC, czyli czeskiego odpowiednika Polskich Linii Kolejowych. Tu link.