Muzeum Tatry (1) - Slovenská strela

Tym wpisem rozpoczynam serię materiałów prezentujących ekspozycję Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra), które jest zlokalizowane w czeskiej miejscowości Kopřivnice. To właśnie tam znajduje się fabryka produkująca słynne ciężarówki. 

Do Kopřivnicy od polskiej granicy nie jest zbyt daleko, a biorąc pod uwagę ilość i jakość eksponatów, naprawdę warto odwiedzić to miejsce.

Nie każdy wie, że Tatra to nie tylko ciężarówki, ale także samochody osobowe i tabor kolejowy. Od tego ostatniego rozpocznę prezentację zbiorów muzeum. 

Przed wejściem do budynku ustawiono wagon motorowy serii M 290.0. To słynna Slovenská strela („słowacka strzała”), która w latach 30-tych ubiegłego wieku zapewniała szybkie (ponad 4 godziny) połączenie pomiędzy Pragą i Bratysławą (odległość 397 km). Dokładnie to pojazd o oznaczeniu M 290.001. 

W roku 1936 Tatra dostarczyła kolejom czechosłowackim dwa takie wagony motorowe. Ich przeznaczone do przewozu 72 pasażerów wnętrza podzielono na klasę pierwszą i drugą, wyodrębniono także część bufetową. Pomalowane w charakterystyczny wiśniowy kolor z dachem w barwie starego złota (zgodnie ze specyfikacją Ministerstwa Kolei), ozdobione godłami państwa na ścianach czołowych, były chlubą czechosłowackiej kolei. Niestety ich eksploatacja nie trwała zbyt długo. Zakończył ją wybuch drugiej wojny światowej. 

Po wojnie Tatry M 290.0 tylko na krótko powróciły do obsługi wcześniejszej trasy. Miały na niej konkurencję w postaci pozyskanych z Kolei Rzeszy (jako tzw. łupy wojenne) wagonów motorowych, które ze względu na większą pojemność okazały się bardziej przydatne. Potem trafiły do obsługi linii lokalnych, ale był to epizod. Finalnie przeznaczono je do transportu czechosłowackich dygnitarzy. Przykładowo pojazdy te często jeździły do Norymbergii, w związku z toczącymi się tam procesami zbrodniarzy wojennych.

W roku 1953 Slovenská strela nr M 290.001 została zezłomowana. Drugi z wagonów był jeszcze użytkowany do roku 1960. Wówczas został przekazany do muzeum zakładowego Tatry. Tam zmieniono jego oznaczenie z M 290.002 na M 290.001. Od roku 1997 do 2018 był ustawiony pod specjalnym zadaszeniem przy wejściu do muzeum.

To właśnie przed budynkiem oglądałem i fotografowałem w dniu 2 września 2017 ten piękny, ale niestety wówczas mocno zaniedbany pojazd. Co ciekawe, od roku 2010 zachowany wagon motorowy stał się Narodowym zabytkiem kultury, czyli najważniejszą częścią bogactwa kulturowego narodu czeskiego. 

Slovenská strela nr M 290.002 przez lata witała odwiedzających Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra). Eksponat ustawiono pod zadaszeniem przy wejściu do budynku. 2.09.2017.

Wszystkie wyprodukowane wagony motorowe M 290 pozują do zdjęcia na stacji Přerov. 30.06.1936. Był to specjalny pokaz dla dziennikarzy, którzy przyjechali na Wystawę Środkowomorawską. Źródło: Wikipedia. Autor nieznany.

Tatra 68 (taka była nazwa producenta) uznana za część bogactwa kulturowego narodu czeskiego nie mogła niszczeć przy wejściu do muzeum. W roku 2018 rozpoczęła się jej renowacja. Wagon M 290.001 (czyli w rzeczywistości M 290.002) został załadowany na naczepę i wywieziony do miejsca przeprowadzenia bardzo skomplikowanych prac renowacyjnych. Pojazd dosłownie został rozebrany na części.

Slovenská strela w trakcie załadunku na naczepę i odjazdu spod siedziby Muzeum Tatry. Narodowy zabytek kultury odzyska dawny blask. Sierpień 2018. Źródło: YouTube.

Tak wyglądał załadunek bohatera tego wpisu na naczepę:

W roku 2019 prace nad rekonstrukcją były bardzo zaawansowane. O ich postępie regularnie informowały czeskie i słowackie media. Motyw ten pojawił się również na targach Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Firma Českomoravská železniční opravna z miejscowości Přerov, która odrestaurowuje Tatrę 68 na swoim stoisku pokazała jej silnik oraz elementy wyposażenia i zdjęcia dokumentujące przywracanie kultowego pojazdu do świetności.

Slovenská strela, czyli M 290.002 na zdjęciach ozdabiających stoisko firmy Českomoravská železniční opravna w trakcie targów Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Fotografie archiwalne i dokumentujące trwające prace remontowe. 11.06.2019.

Elementy Tatry 68 pokazane na stoisku firmy Českomoravská železniční opravna (np. silnik, kanapy).

W lipcu 2020 Slovenská strela była już częściowo złożona i polakierowana. Pokazano ją oficjalnie na stacji Přerov. Następnie została przetransportowana do stacji Hranice na Moravě, gdzie realizowane są dalsze prace.

Slovenská strela już w nowym lakierze. Można było ją podziwiać na stacji Přerov, gdzie przywiozła ją lokomotywa 704 706-1 z ČMŽO Přerov. Ostatnie zdjęcie przedstawia opisywany wagon odstawiony do hali, oczekujący na dalsze prace. Źródło: YouTube.

Slovenská strela odzyska pełną sprawność. Mimo tego planowany jest jej powrót do Muzeum Tatry, gdzie ma czekać na nią nowy pawilon wystawienniczy. Mam jednak nadzieję, że nim to się stanie, odbędą się przejazdy specjalne prezentujące ten niezwykły i tak ważny dla historii Czechosłowacji pojazd. Oczywiście przy założeniu, że koronawirus SARS-CoV-2 odpuści i granice będą otwarte.

W dalszej części prezentacji muzeum z czeskiej miejscowości Kopřivnice pozostanę przy temacie kolejowym.