Muzeum Tatry (1) - Slovenská strela

Tym wpisem rozpoczynam serię materiałów prezentujących ekspozycję Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra), które jest zlokalizowane w czeskiej miejscowości Kopřivnice. To właśnie tam znajduje się fabryka produkująca słynne ciężarówki. 

Do Kopřivnicy od polskiej granicy nie jest zbyt daleko, a biorąc pod uwagę ilość i jakość eksponatów, naprawdę warto odwiedzić to miejsce.

Nie każdy wie, że Tatra to nie tylko ciężarówki, ale także samochody osobowe i tabor kolejowy. Od tego ostatniego rozpocznę prezentację zbiorów muzeum. 

Przed wejściem do budynku ustawiono wagon motorowy serii M 290.0. To słynna Slovenská strela („słowacka strzała”), która w latach 30-tych ubiegłego wieku zapewniała szybkie (ponad 4 godziny) połączenie pomiędzy Pragą i Bratysławą (odległość 397 km). Dokładnie to pojazd o oznaczeniu M 290.001. 

W roku 1936 Tatra dostarczyła kolejom czechosłowackim dwa takie wagony motorowe. Ich przeznaczone do przewozu 72 pasażerów wnętrza podzielono na klasę pierwszą i drugą, wyodrębniono także część bufetową. Pomalowane w charakterystyczny wiśniowy kolor z dachem w barwie starego złota (zgodnie ze specyfikacją Ministerstwa Kolei), ozdobione godłami państwa na ścianach czołowych, były chlubą czechosłowackiej kolei. Niestety ich eksploatacja nie trwała zbyt długo. Zakończył ją wybuch drugiej wojny światowej. 

Po wojnie Tatry M 290.0 tylko na krótko powróciły do obsługi wcześniejszej trasy. Miały na niej konkurencję w postaci pozyskanych z Kolei Rzeszy (jako tzw. łupy wojenne) wagonów motorowych, które ze względu na większą pojemność okazały się bardziej przydatne. Potem trafiły do obsługi linii lokalnych, ale był to epizod. Finalnie przeznaczono je do transportu czechosłowackich dygnitarzy. Przykładowo pojazdy te często jeździły do Norymbergii, w związku z toczącymi się tam procesami zbrodniarzy wojennych.

W roku 1953 Slovenská strela nr M 290.001 została zezłomowana. Drugi z wagonów był jeszcze użytkowany do roku 1960. Wówczas został przekazany do muzeum zakładowego Tatry. Tam zmieniono jego oznaczenie z M 290.002 na M 290.001. Od roku 1997 do 2018 był ustawiony pod specjalnym zadaszeniem przy wejściu do muzeum.

To właśnie przed budynkiem oglądałem i fotografowałem w dniu 2 września 2017 ten piękny, ale niestety wówczas mocno zaniedbany pojazd. Co ciekawe, od roku 2010 zachowany wagon motorowy stał się Narodowym zabytkiem kultury, czyli najważniejszą częścią bogactwa kulturowego narodu czeskiego. 

Slovenská strela nr M 290.002 przez lata witała odwiedzających Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra). Eksponat ustawiono pod zadaszeniem przy wejściu do budynku. 2.09.2017.

Wszystkie wyprodukowane wagony motorowe M 290 pozują do zdjęcia na stacji Přerov. 30.06.1936. Był to specjalny pokaz dla dziennikarzy, którzy przyjechali na Wystawę Środkowomorawską. Źródło: Wikipedia. Autor nieznany.

Tatra 68 (taka była nazwa producenta) uznana za część bogactwa kulturowego narodu czeskiego nie mogła niszczeć przy wejściu do muzeum. W roku 2018 rozpoczęła się jej renowacja. Wagon M 290.001 (czyli w rzeczywistości M 290.002) został załadowany na naczepę i wywieziony do miejsca przeprowadzenia bardzo skomplikowanych prac renowacyjnych. Pojazd dosłownie został rozebrany na części.

Slovenská strela w trakcie załadunku na naczepę i odjazdu spod siedziby Muzeum Tatry. Narodowy zabytek kultury odzyska dawny blask. Sierpień 2018. Źródło: YouTube.

Tak wyglądał załadunek bohatera tego wpisu na naczepę:

W roku 2019 prace nad rekonstrukcją były bardzo zaawansowane. O ich postępie regularnie informowały czeskie i słowackie media. Motyw ten pojawił się również na targach Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Firma Českomoravská železniční opravna z miejscowości Přerov, która odrestaurowuje Tatrę 68 na swoim stoisku pokazała jej silnik oraz elementy wyposażenia i zdjęcia dokumentujące przywracanie kultowego pojazdu do świetności.

Slovenská strela, czyli M 290.002 na zdjęciach ozdabiających stoisko firmy Českomoravská železniční opravna w trakcie targów Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Fotografie archiwalne i dokumentujące trwające prace remontowe. 11.06.2019.

Elementy Tatry 68 pokazane na stoisku firmy Českomoravská železniční opravna (np. silnik, kanapy).

W lipcu 2020 Slovenská strela była już częściowo złożona i polakierowana. Pokazano ją oficjalnie na stacji Přerov. Następnie została przetransportowana do stacji Hranice na Moravě, gdzie realizowane są dalsze prace.

Slovenská strela już w nowym lakierze. Można było ją podziwiać na stacji Přerov, gdzie przywiozła ją lokomotywa 704 706-1 z ČMŽO Přerov. Ostatnie zdjęcie przedstawia opisywany wagon odstawiony do hali, oczekujący na dalsze prace. Źródło: YouTube.

Slovenská strela odzyska pełną sprawność. Mimo tego planowany jest jej powrót do Muzeum Tatry, gdzie ma czekać na nią nowy pawilon wystawienniczy. Mam jednak nadzieję, że nim to się stanie, odbędą się przejazdy specjalne prezentujące ten niezwykły i tak ważny dla historii Czechosłowacji pojazd. Oczywiście przy założeniu, że koronawirus SARS-CoV-2 odpuści i granice będą otwarte.

W dalszej części prezentacji muzeum z czeskiej miejscowości Kopřivnice pozostanę przy temacie kolejowym.

Czech Raildays 2018 (10) – salonka prezydenta

W 2018 roku Polska obchodziła 100-lecie odzyskania niepodległości. Zakończenie pierwszej wojny światowej w 1918 roku było także ważnym wydarzeniem na drodze do wolności dla innych narodów. Np. powstała wówczas Czechosłowacja. Jej pierwszym prezydentem został Tomáš Masaryk. Kilkukrotnie ponownie wybierany na głowę państwa, stanowisko to piastował aż do 1935 roku (wówczas abdykował). Ówczesne podróże prezydenta często były oparte na transporcie kolejowym. Konieczne było stworzenie dla niego odpowiedniego wagonu – salonki. Być może taki już funkcjonował od roku 1918, choć raczej młode państwo nie posiadało takiego pojazdu (przypuszczalnie również nie miało na niego odpowiednich środków finansowych). 

Salonka będąca bohaterką tego wpisu powstała w 1930 roku, w Pradze, w zakładach Ringhoffera (późniejsze ČKD Praga). Oddano ją do eksploatacji w dniu urodzin prezydenta, 7 marca. Za jej najdłuższą podróż należy uznać wyjazd z prezydentem Masarykiem na Riwierę Francuską. Pojazd pojechał tam jako nówka, w 1930 roku. Wagon ten towarzyszył Masarykowi także w jego ostatniej podróży – jako element pociągu żałobnego wiozącego zmarłego prezydenta w 1937 roku. Później salonka ta służyła innym przywódcom Czechosłowacji. W eksploatacji pozostała do roku 1967.

Na szczęście w roku 1967 salonki nie skasowano, lecz ją odstawiono. Dopiero po wielu latach, w 1991 roku wagon poddano renowacji. Stał się obiektem muzealnym, ale również wykorzystywanym przez głowy państwa, wówczas już czeskiego. W roku 1993 salonką podróżował Václav Havel.

Salonka prezydencka była jedną z większych atrakcji targów Czech Raildays 2018. Niestety nie można było do niej wejść. W zamian do wagonu przystawiono pomost umożliwiający obejrzenie wnętrza.

Salonka Tomáša Masaryka. Wyjątkowy eksponat.

Pomost ustawiony przy salonce z 1930 roku.

Tabliczka znamionowa salonki.

Wnętrze odrestaurowanej salonki.

Detale prezydenckiej salonki.

Obok prezydenckiego wagonu ustawiono tablice z informacjami o nim. 

W ramach obchodów 100-lecia utworzenia Czechosłowacji, w roku 2018 prezentowana salonka podróżowała po Czechach w składzie specjalnego pociągu historycznego. 

W pobliżu salonki prezydenta Masaryka ustawiono inny historyczny wagon. Pasażerski klasy trzeciej, a dokładniej serii Ce nr 3-3397. Niestety nie ustaliłem, z którego był roku. Tabliczka znamionowa pod tym względem nie była czytelna. Natomiast doskonale wskazywała producenta – zakłady Tatra w Pradze. To następca zakładów Ringhoffera, czyli fabryki, w której powstała salonka prezydenta Masaryka.

Reklamował on zakłady naprawcze taboru DPOV (to w nich odrestaurowano wagon), które należą do Grupy ČD. Ich podstawowe zadanie to naprawa taboru Kolei Czeskich.

Wnętrze wagonu nie było udostępnione zwiedzającym.

Drugi historyczny wagon pasażerski. Klasa trzecia, seria Ce nr 3-3397.

Tabliczka znamionowa wagonu trzeciej klasy - Zakłady Tatra. Rok produkcji nieczytelny.

Detale wagonu produkcji Tatry. ČSD, czyli Československé státní dráhy (Czechosłowackie Koleje Państwowe).

W dalszym ciągu relacji z targów Czech Raildays 2018 zajmę się modelami. Tu link.

Ciężarówki w Jabłonkowie

Jabłonków to niewielkie miasto w Czechach (ponad 5000 mieszkańców, po czesku Jablunkov) w pobliżu granicy z Polską (na wysokości Istebnej) i Słowacją. Dość spore skupisko polskiej mniejszości o czym chociażby świadczą dwujęzyczne napisy, np. na urzędzie miasta.

Nie było ono głównym celem mojego wyjazdu, ale ponieważ już się w nim znalazłem, wykonałem kilka zdjęć. Tym razem o tematyce ciężarówkowej – 4 maja 2018.

Scania G450 z naczepą cysterną używaną do przewozu benzyny przejeżdża przez rynek w Jabłonkowie. Na pierwszym zdjęciu w tle widoczny jeden z kilku zabytków architektury tego miasta, czyli klasztor i kościół Sióstr Elżbietanek z 1928 roku. Natomiast biała wieża na dwóch ostatnich fotografiach to kościół parafialny pw. Bożego Ciała z 1620 roku.

Rynek miasta Jablunkov (Jabłonków). Na środku fontanna z 1798 roku z barokowym posągiem Immaculaty (Matki Boskiej Niepokalanej) z 1655 roku. Główna droga przebiegająca przez miasto ma numer 474. Jej długość to 41,3 km, łączy miejscowości Mosty u Jablunkova (granica ze Słowacją) i Dětmarovice (przy granicy z Polską).

Do rynku zbliża się Tatra TerrNo1, czyli model, który zastąpił słynną serię 815. W tle wieża urzędu miasta - budynek z 1905 roku.

Dowodem na sporą ilość Polaków zamieszkujących Jabłonków jest między innymi dwujęzyczna tablica na budynku urzędu miasta.

Przez Jablunkov przebiega kilka linii autobusowych. Niestety nie udało mi się tam udokumentować żadnego z obsługujących je pojazdów.