Muzeum Tatry (1) - Slovenská strela

Tym wpisem rozpoczynam serię materiałów prezentujących ekspozycję Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra), które jest zlokalizowane w czeskiej miejscowości Kopřivnice. To właśnie tam znajduje się fabryka produkująca słynne ciężarówki. 

Do Kopřivnicy od polskiej granicy nie jest zbyt daleko, a biorąc pod uwagę ilość i jakość eksponatów, naprawdę warto odwiedzić to miejsce.

Nie każdy wie, że Tatra to nie tylko ciężarówki, ale także samochody osobowe i tabor kolejowy. Od tego ostatniego rozpocznę prezentację zbiorów muzeum. 

Przed wejściem do budynku ustawiono wagon motorowy serii M 290.0. To słynna Slovenská strela („słowacka strzała”), która w latach 30-tych ubiegłego wieku zapewniała szybkie (ponad 4 godziny) połączenie pomiędzy Pragą i Bratysławą (odległość 397 km). Dokładnie to pojazd o oznaczeniu M 290.001. 

W roku 1936 Tatra dostarczyła kolejom czechosłowackim dwa takie wagony motorowe. Ich przeznaczone do przewozu 72 pasażerów wnętrza podzielono na klasę pierwszą i drugą, wyodrębniono także część bufetową. Pomalowane w charakterystyczny wiśniowy kolor z dachem w barwie starego złota (zgodnie ze specyfikacją Ministerstwa Kolei), ozdobione godłami państwa na ścianach czołowych, były chlubą czechosłowackiej kolei. Niestety ich eksploatacja nie trwała zbyt długo. Zakończył ją wybuch drugiej wojny światowej. 

Po wojnie Tatry M 290.0 tylko na krótko powróciły do obsługi wcześniejszej trasy. Miały na niej konkurencję w postaci pozyskanych z Kolei Rzeszy (jako tzw. łupy wojenne) wagonów motorowych, które ze względu na większą pojemność okazały się bardziej przydatne. Potem trafiły do obsługi linii lokalnych, ale był to epizod. Finalnie przeznaczono je do transportu czechosłowackich dygnitarzy. Przykładowo pojazdy te często jeździły do Norymbergii, w związku z toczącymi się tam procesami zbrodniarzy wojennych.

W roku 1953 Slovenská strela nr M 290.001 została zezłomowana. Drugi z wagonów był jeszcze użytkowany do roku 1960. Wówczas został przekazany do muzeum zakładowego Tatry. Tam zmieniono jego oznaczenie z M 290.002 na M 290.001. Od roku 1997 do 2018 był ustawiony pod specjalnym zadaszeniem przy wejściu do muzeum.

To właśnie przed budynkiem oglądałem i fotografowałem w dniu 2 września 2017 ten piękny, ale niestety wówczas mocno zaniedbany pojazd. Co ciekawe, od roku 2010 zachowany wagon motorowy stał się Narodowym zabytkiem kultury, czyli najważniejszą częścią bogactwa kulturowego narodu czeskiego. 

Slovenská strela nr M 290.002 przez lata witała odwiedzających Muzeum Tatry (Technické muzeum Tatra). Eksponat ustawiono pod zadaszeniem przy wejściu do budynku. 2.09.2017.

Wszystkie wyprodukowane wagony motorowe M 290 pozują do zdjęcia na stacji Přerov. 30.06.1936. Był to specjalny pokaz dla dziennikarzy, którzy przyjechali na Wystawę Środkowomorawską. Źródło: Wikipedia. Autor nieznany.

Tatra 68 (taka była nazwa producenta) uznana za część bogactwa kulturowego narodu czeskiego nie mogła niszczeć przy wejściu do muzeum. W roku 2018 rozpoczęła się jej renowacja. Wagon M 290.001 (czyli w rzeczywistości M 290.002) został załadowany na naczepę i wywieziony do miejsca przeprowadzenia bardzo skomplikowanych prac renowacyjnych. Pojazd dosłownie został rozebrany na części.

Slovenská strela w trakcie załadunku na naczepę i odjazdu spod siedziby Muzeum Tatry. Narodowy zabytek kultury odzyska dawny blask. Sierpień 2018. Źródło: YouTube.

Tak wyglądał załadunek bohatera tego wpisu na naczepę:

W roku 2019 prace nad rekonstrukcją były bardzo zaawansowane. O ich postępie regularnie informowały czeskie i słowackie media. Motyw ten pojawił się również na targach Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Firma Českomoravská železniční opravna z miejscowości Přerov, która odrestaurowuje Tatrę 68 na swoim stoisku pokazała jej silnik oraz elementy wyposażenia i zdjęcia dokumentujące przywracanie kultowego pojazdu do świetności.

Slovenská strela, czyli M 290.002 na zdjęciach ozdabiających stoisko firmy Českomoravská železniční opravna w trakcie targów Czech Raildays 2019 w Ostrawie. Fotografie archiwalne i dokumentujące trwające prace remontowe. 11.06.2019.

Elementy Tatry 68 pokazane na stoisku firmy Českomoravská železniční opravna (np. silnik, kanapy).

W lipcu 2020 Slovenská strela była już częściowo złożona i polakierowana. Pokazano ją oficjalnie na stacji Přerov. Następnie została przetransportowana do stacji Hranice na Moravě, gdzie realizowane są dalsze prace.

Slovenská strela już w nowym lakierze. Można było ją podziwiać na stacji Přerov, gdzie przywiozła ją lokomotywa 704 706-1 z ČMŽO Přerov. Ostatnie zdjęcie przedstawia opisywany wagon odstawiony do hali, oczekujący na dalsze prace. Źródło: YouTube.

Slovenská strela odzyska pełną sprawność. Mimo tego planowany jest jej powrót do Muzeum Tatry, gdzie ma czekać na nią nowy pawilon wystawienniczy. Mam jednak nadzieję, że nim to się stanie, odbędą się przejazdy specjalne prezentujące ten niezwykły i tak ważny dla historii Czechosłowacji pojazd. Oczywiście przy założeniu, że koronawirus SARS-CoV-2 odpuści i granice będą otwarte.

W dalszej części prezentacji muzeum z czeskiej miejscowości Kopřivnice pozostanę przy temacie kolejowym.

Stacja Muzeum Czernichów – Ls60

Na początku marca 2020 przy drodze wojewódzkiej nr 780 łączącej Kraków z Chełmem Śląskim ustawiono dwa kolejowe pomniki. W obu przypadkach były to lokomotywy serii Ls60. Co ciekawe, pojawiły się one w miejscach, do których pociągi nigdy nie docierały.

Te małe spalinówki mają za zadanie promować prywatne muzeum kolei z Czernichowa. Nazywa się ono Stacja Muzeum Czernichów Główny. W zbiorach znajduje się kilka lokomotyw i wagonów.  

Obie lokomotywy zostały pozyskane z Agencji Rezerw Materiałowych. Na stronie internetowej tej jednostki znajdziemy między innymi informację, że: „W ramach rezerw strategicznych technicznych utrzymywane są ciężkie maszyny budowlane, stalowe konstrukcje składanych mostów kolejowych i drogowych oraz elementy infrastruktury kolejowej, agregaty prądotwórcze, mosty pływające i inny sprzęt związany z transportem wodnym.” Omawiane pojazdy tą rezerwą przestały już być i stały się reklamami – pomnikami. Przyznam, że bardzo podoba mi się ten pomysł. Niestety ustawienie lokomotyw pechowo zbiegło się w czasie z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2, więc zwiedzanie muzeum nie było możliwe.

W miejscowości Liszki, przy składzie budowlanym ustawiono lokomotywę Ls60-050. To rocznik 1965. Producent: Zakłady Przemysłu Metalowego „Zastal” z Zielonej Góry. W przetargu ustalono cenę wywoławczą 23000 zł brutto. Niestety nie udało mi się ustalić, kto był wcześniejszym właścicielem lokomotywy.

Lokomotywę Ls60-050 ustawiono w Liszkach. Niestety przysłaniają ją materiały budowlane.

Tak Ls60-050 prezentuje się od strony potoku o nazwie Sanka.

Druga z małych spalinówek została ustawiona pomiędzy miejscowościami Czółówek i Przeginia Duchowna, obok restauracji Kasztel Kajasówka. To Ls60-246. Rocznik 1964, również wyprodukowany w Zielonej Górze. Tu cena wywoławcza była wyższa: 27000 zł brutto. W tym przypadku także nie ustaliłem jej wcześniejszego pochodzenia.

Lokomotywę Ls60-246 ustawiono w znacznie lepszej lokalizacji. Tu nic jej nie zasłaniało, a za tło do zdjęć służył Kasztel Kajasówka. Szkoda, że to tylko pomnik, że nie ma tu kolei.

Lokomotywy Ls60-246 prawie nic nie zasłaniało. Trochę tylko przeszkadzał baner reklamujący muzeum.

Informacje o lokomotywach Ls60-050 i Ls60-246 zamieszczone na stronie internetowej Agencji Rezerw Materiałowych. To na tej podstawie podałem lata produkcji małych spalinówek. Co ciekawe, maszyna o wyższym numerze jest młodsza od tej o niższym. Dlaczego? Nie mam najmniejszego pojęcia.

Lokomotywy Ls60-050 i Ls60-246 były sprzedawane z magazynu w wielkopolskim Strzałkowie. W marcu 2020 z magazynu w Nowym Sączu sprzedawano Ls60-328 (rocznik 1971). W porównaniu do maszyn z Czernichowa taniej, bo tylko 17220 złotych brutto. Pytanie tylko, w jakim była stanie technicznym. Ciekawe, gdzie trafiła. Być może (niestety) na złom.