Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248, z późn. zm.) to akt prawny, który „spędza sen z powiek” osobom fotografującym zawodowo i amatorsko. Szczególnie miłośnikom przeróżnych pojazdów, architektury, czy np. pasjonatom techniki zachwycającym się poszczególnymi rozwiązaniami infrastrukturalnymi.
Główny powód niepokoju to artykuł 616a, który pozwolę sobie zacytować wprost z ustawy. Oto jego treść:
1. Zakazuje się, bez zezwolenia, fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obrazu lub wizerunku:
1) obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej, jeżeli zostały oznaczone znakiem graficznym wyrażającym ten zakaz, zwanym dalej „znakiem zakazu fotografowania”;
2) osób lub ruchomości znajdujących się w obiektach, o których mowa w pkt 1.
2. Zakazu, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się, jeżeli czynności wymienione w tym przepisie są wykonywane w ramach ochrony obiektów, o których mowa w ust. 1 pkt 1.
3. O oznaczeniu obiektu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, znakiem zakazu fotografowania decyduje organ właściwy w zakresie ochrony tego obiektu, uwzględniając zagrożenia dla bezpieczeństwa obiektu.
4. Obiekty objęte zakazem, o którym mowa w ust. 1, oznacza się znakiem zakazu fotografowania w sposób i w miejscach zapewniających widoczność tych znaków dla osób postronnych. Oznaczenia obiektu dokonuje podmiot władający obiektem.
5. Zezwolenia na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu obiektów, o których mowa w ust. 1 pkt 1, wizerunku osób lub ruchomości, o których mowa w ust. 1 pkt 2, udziela organ, o którym mowa w ust. 3, mając na uwadze konieczność zapewnienia bezpieczeństwa obiektu oraz interes bezpieczeństwa i obronności.
6. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, tryb oraz terminy wydawania zezwoleń, o których mowa w ust. 5, oraz wzór znaku zakazu fotografowania, sposób jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia w lub na obiektach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, mając na uwadze zapewnienie sprawności postępowania oraz jednoznaczności, widoczności i czytelności zakazu w lub na obiekcie.
Powiało zatem PRL-em, gdy zakazy fotografowania dotyczyły chociażby całej sieci kolejowej. Przyznam, że jeszcze wiele lat po zniesieniu tego zakazu co jakiś czas spotykałem osoby „żyjące w czasach minionych”, które traktowały mnie jako „wroga ludu pracującego” z niebezpiecznym aparatem fotograficznym w dłoni. Tak było np. w 2002 roku na stacji Koszalin, gdzie pani sprzątająca wrzeszczała na cały peron, że tu nie wolno robić zdjęć.
Nowa ustawa pod względem zakazu fotografowania pozostawała martwa do czasu określenia przez Ministra Obrony Narodowej wzoru znaku zakazu fotografowania. Jednak to już się zmieniło.
27 marca 2025 Minister Obrony Narodowej wydał stosowne rozporządzenie, określające między innymi wzór znaku zakazu fotografowania.
Wzór obowiązującego znaku zakazu fotografowania. Źródło: www.sip.lex.pl.
Poniżej cytuję Rozporządzenie. Warto zwrócić uwagę na część określającą, gdzie i jak mają być montowane znaki informujące o zakazie fotografowania.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 27 marca 2025 r.
w sprawie trybu oraz terminów wydawania zezwoleń na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku obiektów, osób lub ruchomości, o których mowa w art. 616a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, wzoru znaku zakazu fotografowania oraz sposobu jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia.
Na podstawie art. 616a ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248, z późn. zm.) zarządza się, co następuje:
§ 1. Rozporządzenie określa:
1) tryb oraz terminy wydawania zezwoleń na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku:
a) obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej, zwanych dalej "obiektami",
b) osób lub ruchomości znajdujących się w obiektach;
2) wzór znaku zakazu fotografowania, sposób jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia w lub na obiektach.
§ 2.
1. Zezwolenie wydaje się na wniosek zainteresowanej osoby lub podmiotu, przekazany w formie papierowej lub w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem osobistym albo podpisem zaufanym.
2. Z wnioskiem o wydanie zezwolenia nie występuje się w przypadku:
1) robienia zdjęć nieruchomości przez przedstawicieli administratora i zarządcy nieruchomości w celu udokumentowania stanu technicznego;
2) robienia zdjęć pamiątkowych przez przedstawicieli delegacji zagranicznych w związku z podpisaniem szczególnie ważnych umów;
3) rejestrowania przez telewizję konferencji organu właściwego w zakresie ochrony obiektu lub nagrywania wywiadów;
4) realizacji polityki informacyjnej przez dowódcę jednostki wojskowej;
5) działalności weryfikacyjnej związanej z realizacją przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań wynikających z porozumień międzynarodowych dotyczących kontroli zbrojeń, rozbrojenia, nierozprzestrzeniania broni jądrowej oraz środków budowania zaufania i bezpieczeństwa;
6) utrwalania przebiegu i wyników oględzin terenu, obiektów, pomieszczeń i urządzeń w ramach kontroli przeprowadzanych przez organy dozoru jądrowego w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz ochrony fizycznej materiałów i obiektów jądrowych;
7) przeprowadzania procesów inwestycyjnych, prac remontowych, działań inspekcyjnych, audytowych i kontrolnych lub działań marketingowych realizowanych lub zlecanych przez organ właściwy w zakresie ochrony obiektu;
8) prac geodezyjnych prowadzonych w celu tworzenia i aktualizacji baz danych dotyczących zobrazowań lotniczych i satelitarnych oraz ortofotomapy i numerycznego modelu terenu zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2024 r. poz. 1151 i 1824);
9) prac geodezyjnych, których wyniki zostaną opracowane i przekazane do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne, prowadzonych w ramach prac zleconych przez podmioty zarządzające obiektami;
10) prowadzenia działań ratowniczych przez Państwową Straż Pożarną;
11) obserwowania i rejestrowania obrazu lub dźwięku przy użyciu środków technicznych w celu realizacji zadań ustawowych przez funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa oraz służby specjalne, o których mowa w art. 11 ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. z 2024 r. poz. 812, 1222, 1562, 1684 i 1871 oraz z 2025 r. poz. 179);
12) realizacji czynności procesowych przez organy ścigania, sądy i Prokuraturę, w toku i na potrzeby postępowania karnego, lub czynności wyjaśniających w sprawie o wykroczenie oraz postępowania w sprawie o wykroczenie;
13) realizacji czynności związanych z postępowaniami prowadzonymi przez Państwową Komisję Badania Wypadków Kolejowych i komisje kolejowe.
3. Wniosek zawiera:
1) imię, nazwisko, adres zamieszkania osoby, adres do korespondencji, rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości, a jeżeli wnioskodawca jest przedstawicielem podmiotu nazwę, numer REGON lub numer w KRS i adres podmiotu, który ubiega się o wydanie zezwolenia;
2) przyczynę ubiegania się o wydanie zezwolenia;
3) nazwę i adres obiektu oraz cel planowanych czynności;
4) termin realizacji czynności;
5) podpis wnioskodawcy lub osoby upoważnionej.
4. Zezwolenie zawiera:
1) imię i nazwisko osoby, rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości, a jeżeli osoba jest przedstawicielem podmiotu nazwę i adres tego podmiotu;
2) nazwę obiektu oraz jego adres;
3) okres ważności zezwolenia;
4) imię i nazwisko osoby towarzyszącej z organu władającego obiektem, w której obecności mogą być realizowane dozwolone czynności;
5) oznaczenie organu właściwego w zakresie ochrony danego obiektu, w tym imię i nazwisko osoby pełniącej funkcję tego organu;
6) inne informacje mające znaczenie dla rozstrzygnięcia.
5. Wydanie zezwolenia następuje w terminie 14 dni od dnia doręczenia wniosku.
6. Zezwolenie przesyła się na adres wskazany we wniosku.
§ 3.
1. Tablice ze znakiem zakazu fotografowania umieszcza się w miejscach widocznych:
1) na ogrodzeniach obiektów w odstępach nie większych niż 300 m, gdy zakaz dotyczy całego terenu, na którym znajdują się obiekty oraz ruchomości, w szczególności przy bramach wjazdowych oraz wejściach do obiektu, lub
2) bezpośrednio na obiekcie (na elementach konstrukcyjnych), w szczególności od frontu budynku przy wejściu głównym, w liczbie dostosowanej do jego powierzchni lub kubatury, gdy zakaz dotyczy tylko tego obiektu;
3) na ruchomości.
2. Wzór znaku zakazu fotografowania jest określony w załączniku do rozporządzenia.
§ 4. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Rozporządzenie weszło w życie 17 kwietnia 2025. Wówczas w większości mediów pojawiła się seria artykułów na ten temat, jednak często bardzo ogólnych i z chwytliwymi tytułami, odnoszącymi się do kar za złamanie zakazu.
Ponieważ zdjęcia robię prawie codziennie, w różnych lokalizacjach dotyczących różnych środków transportu, najbardziej brakowało mi listy obiektów, które zakazem zostaną objęte. W myśl ogólnie przyjętej zasady, jeżeli czegoś zakazujesz, poinformuj innych, co jest objęte tym zakazem. Okazało się jednak dość szybko, że „masło jest maślane”, czyli lista obiektów, które mają być objęte zakazem fotografowania jest tajna. No to jak społeczeństwo ma wiedzieć, czego nie wolno fotografować? Czy teraz każdy ma się bawić w detektywa i szukać np. po swoim mieście miejsc, w których zdjęć wykonywać nie wolno?
Dlaczego powinniśmy znać listę lokalizacji objętych zakazem fotografowania? Ponieważ za złamanie go grożą poważne konsekwencje. Tu już nie ma argumentacji, że się nie wiedziało. Jest grzywna (nawet do 20 tysięcy złotych), areszt, a nawet konfiskata sprzętu. Dotyczy to także „zwykłych” osób, które nie są pasjonatami fotografii, ale dla swojego bezpieczeństwa korzystają np. z kamerek w samochodzie. Nimi także nie można utrwalać oznakowanych obiektów. Powinny być wówczas wyłączane.
Jak będzie wyglądała egzekucja przestrzegania zakazu? Ciężko określić. W wielu artykułach specjaliści wypowiadają się, że jest to nierealne. Potrzebny byłby cały sztab ludzi zatrzymujących poszczególne pojazdy i weryfikujących treści nagrań wideorejestratorów. Inaczej w przypadku osoby bez pojazdu, która dokumentuje obiekt zakazany. Tu służby mogą działać wręcz natychmiast.
Jednakże nim zaczniemy snuć teorie o powrocie państwa totalitarnego, które inwigiluje swoich obywateli i ogranicza ich swobody, warto zwrócić uwagę na to, że zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli instytucji zarządzających potencjalnie zabronionymi lokalizacjami, takie ograniczenia nie będą wprowadzane w miejscach ogólnodostępnych.
Przykładem są Polskie Linie Kolejowe. Już pierwszego dnia obowiązywania zakazu, otrzymałem odpowiedź na moje pytania. Odpisał Pan Karol Jakubowski, Naczelnik wydziału Komunikacji i promocji w regionach, Biuro Komunikacji i Promocji, Centrala PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
To pełna treść:
„Polskie Linie Kolejowe S.A. z należytą starannością zabezpieczają obiekty strategiczne, w tym infrastruktury krytycznej. Pełna lista obiektów jest niejawna i ustawowo chroniona, a umieszczanie znaków zakazu fotografowania nie jest obligatoryjne.
Fotografowanie i nagrywanie miejsc ogólnodostępnych nigdy nie było zabronione przez PLK SA i to ustalenie obowiązuje nadal.
Apelujemy jednak, aby z rozwagą i niesłabnącym poczuciem odpowiedzialności za bezpieczeństwo naszego kraju podchodzić do fotografowania, nagrywania i publikowania materiałów. W rozsądku siła.”
Jak podał portal Rynek Lotniczy, Biuro Prasowe Polskich Portów Lotniczych informowało, że: „Na ten moment nie planujemy wprowadzać żadnych zmian”. Fragmenty lotnisk nadal pozostają zastrzeżone (np. rejon kontroli bezpieczeństwa), a inne wciąż dostępne, jak to było do tej pory.
Zatem podsumowując, w kwestii fotografowania (filmowania) pociągów, samolotów, autobusów, tramwajów i innych środków transportu, a także budynków i pozostałych elementów infrastruktury, na ten moment nic się nie zmienia. Z miejsc ogólnodostępnych nadal można je dokumentować. Zawsze jednak należy się upewnić, czy zgodnie z cytowanymi powyżej zasadami nie wprowadzono oznakowania zakazu.
Kraków Grzegórzki. Lokomotywa EP09-001 (rocznik 1986) z pociągiem IC 37102 „Ślązak” z Przemyśla Głównego (13:48) do Poznania Głównego (21:49). Jeżeli nie pojawią się znaki zakazu fotografowania, robienie zdjęć nadal będzie tu możliwe - z ogólnodostępnych peronów. 14.04.2025.
Na koniec jeszcze kolejny cytat z Internetowego Systemu Aktów Prawnych Sejmu. Dokładny opis znaku zakazu fotografowania. To w przypadku, gdyby pojawiły się istotne wątpliwości.
Znak zakazu fotografowania stanowi biała tablica w kształcie kwadratu o boku 60 cm, z czerwoną obwódką o szerokości 3,35 cm, z umieszczonym na górze napisem „ZAKAZ” złożonym z liter w czarnym kolorze o wysokości 7,45 cm oraz z umieszczonym pod nim napisem „FOTOGRAFOWANIA” złożonym z liter w czarnym kolorze o wysokości 3,35 cm, z umieszczonymi poniżej na środku trzema czarno-białymi rysunkami na białym tle obrazującymi aparat fotograficzny, kamerę oraz telefon komórkowy, znajdującymi się w trzech okręgach o średnicy 16 cm, z czerwoną obwódką o szerokości 1,5 cm, przekreślonymi po skosie od lewej górnej części okręgu do prawej dolnej części okręgu czerwoną linią o szerokości 1,5 cm. Pod rysunkami umieszcza się napisy w czterech językach obcych złożone z liter w czarnym kolorze o wysokości 2,24 cm, będące tłumaczeniem napisu „ZAKAZ FOTOGRAFOWANIA” na język angielski, niemiecki, rosyjski i arabski.
