Stadler – KISS dla ÖBB i ZSSK oraz zębatka dla MVR

 

W Blogu Transportowym co jakiś czas prezentuję informacje prasowe producentów taboru, np. firmy Stadler (tu przykładowy link). To właśnie najnowszym wieściom z tego przedsiębiorstwa poświęcę niniejszy wpis.

Na początek zapraszam do Wiednia. Po tamtejszej sieci kolejowej już od dawna kursują piętrowe zespoły trakcyjne Stadler KISS prywatnego przewoźnika WESTbahn (link do filmu). Tabor tego typu już niedługo będą także eksploatować Austriackie Koleje Federalne, czyli ÖBB. To w ramach marki Railjet, o której pisałem np. tutaj. 

W dniu 25 czerwca 2025 w Wiedniu, ÖBB i Stadler po raz pierwszy zaprezentowały pociąg piętrowy KISS. To jedna z 14 zamówionych jednostek. Rozpoczęcie ich eksploatacji planowane jest na koniec 2026 roku, na trasie pomiędzy Wiedniem a Salzburgiem. Zakładana maksymalna prędkość to 200 km/h. W porównaniu z obecnie eksploatowanymi Railjetami, oferują one około 20 procent więcej miejsc siedzących i wyznaczają nowe standardy komfortu i dostępności.

Nowe Railjet Doppelstock (czyli po prostu piętrowe) będą sześcioczłonowe. Każdy przeznaczony do przewozu 486 pasażerów na miejscach siedzących.

Szerokie drzwi umożliwią szybką wymianę pasażerów. Dzięki niskopodłogowym strefom wejściowym podróżni o ograniczonej mobilności, z ciężkim bagażem, rowerami, wózkami itd., będą mieli łatwiejszy dostęp do wnętrza pociągu.  

Jak podano w informacji prasowej, „piętrowe pociągi KISS wyznaczają również nowe standardy komfortu i obsługi”. Dwa skrajne człony zostaną wyposażone w cichą strefę. Cztery środkowe zaoferują strefy gastronomiczne z automatami z przekąskami i napojami, a także specjalne przedziały rodzinne i strefy z miejscem na rowery. Jednostki są również wyposażone w Wi-Fi, systemy informacji pasażerskiej z danymi podawanymi na monitorach w czasie rzeczywistym, osiem toalet (w tym jedną przystosowaną dla osób z niepełnosprawnością), bagażniki z zabezpieczeniami i gniazdka elektryczne z portami USB. Całość jest także klimatyzowana.

ÖBB Railjet Doppelstock, czyli Stadler KISS. W tym przypadku jednostka nr 3, a dokładniej
4706 103. Fot. Stadler.

ÖBB Railjet Doppelstock. Fragmenty wnętrza pierwszej klasy. Fot. Stadler.

ÖBB Railjet Doppelstock. Fragmenty wnętrza drugiej klasy. Fot. Stadler.

 

Lokalizacja automatu z przekąskami wskazana jest także na zewnątrz jednostki. Fot. Stadler.

ÖBB Railjet Doppelstock oferuje szerokie drzwi i niskopodłogowe strefy wejściowe. Fot. Stadler.

 

Strefa rodzinna, czyli Familienzone. Na ostatnim zdjęciu przykład mocowań zabezpieczających bagaż. Fot. Stadler.

Inna informacja prasowa Stadlera, z 21 maja 2025, dotyczy dostaw taboru dla przewoźnika ze Szwajcarii. Pojazdy dość nietypowe, bo chodzi o kolej zębatą. Dokładnie to linia Montreux - Rochers-de-Naye. Jej końcowa stacja znajduje się na wysokości 2042 m.n.p.m. Czas jazdy całą, ponad 10 kilometrową trasą wynosi 54 minuty. Jest to kolej wąskotorowa – 800 mm.

Przewoźnik Transports Montreux–Vevey–Riviera (MVR) zamówił osiem zębatych elektrycznych zespołów trakcyjnych. Ich wprowadzenie do ruchu przewiduje się dopiero na 2029 rok. Wówczas wycofywany będzie obecny, już 40-letni tabor. 

Nowe pojazdy powstaną w szwajcarskiej miejscowości Bussnang, gdzie mieści się jeden z zakładów Stadlera. To nowy, innowacyjny projekt, który stworzy trójczłonowe ezt o długości 40 metrów i pojemności 216 pasażerów (w tym 113 na miejscach siedzących). Ich cechą charakterystyczną będą umieszczone w środkowym członie panoramiczne okna, dedykowane do podziwiania pięknych widoków na Alpy i Jezioro Genewskie. Prędkość maksymalna wyniesie 35 km/h. Wyjątkowy design ezt to efekt współpracy z włoskim biurem projektowym Carrozzeria Pininfarina.

„To wyjątkowy projekt dla firmy Stadler. Połączenie kultowego designu, najnowocześniejszej technologii zębatek i panoramicznych widoków jest niepowtarzalne. Cieszymy się, że możemy przyczynić się do tego, że podróż na górę Rochers-de-Naye stanie się wyjątkowym przeżyciem dzięki naszym spersonalizowanym kolejom zębatym” – powiedział Frédéric Evequoz, kierownik ds. sprzedaży pojazdów spersonalizowanych w firmie Stadler.

Wizualizacja nowego zębatego ezt dla wąskotorowych kolei MVR. Pojazd idealny do podziwiania pięknych widoków. Źródło: Stadler.

Obecnie eksploatowany tabor MVR. Dwuczłonowy wagon Bhe 4/8 produkcji SLM/Siemens nr 301 z 1983 roku prowadząc dodatkowy wagon towarowy wjeżdża na stację Montreux. SLM to producent taboru (Schweizerische Lokomotiv und Maschinenfabrik), a Siemens dostawca osprzętu elektrycznego. Maj 2024. Źródło: YouTube, kanał AKSense – Zurich. Tu link do filmu, który prezentuje całą trasę tej ciekawej kolejki. 

Inny przykład obecnie eksploatowanego taboru, tym razem w wersji ruchomej. Wagon Bhe 4/8 nr 305 z wagonem towarowym odjeżdża ze stacji Montreux. Pojazd w malowaniu GoldenPass kolei Montreux Oberland Bahn (MOB) – ten przewoźnik również podpisywał umowę na dostawę taboru dla MVR.

Na koniec jeszcze prasówka ze Słowacji. 30 kwietnia 2025 tamtejsze koleje ZSSK (Železničná spoločnosť Slovensko) zamówiły w firmie Stadler do czterech piętrowych elektrycznych zespołów trakcyjnych KISS. Pierwszy ma wejść do eksploatacji pod koniec 2026 roku, a drugi w 2027 roku. Dwa pozostałe ezt są opcjonalne. Nowy tabor ma kursować pomiędzy Bratysławą a Żyliną. 

Tu warto dodać, że koleje ZSSK od 2023 roku eksploatują już KISS-y (obecnie są to cztery egzemplarze), które oznaczono jako seria 561. Wykorzystywane są one do obsługi tras Bratysława – Nowe Zamki oraz Bratysława – Trenczyn lub Púchov.

Eksploatowane obecnie przez ZSSK Stadlery KISS. Widoczne jednostki nr 2, 3 i 4. Fot. Stadler. 

Cytaty z informacji prasowej:

„Nowe pociągi KISS mają 155,9 metra długości i oferują łącznie 611 miejsc siedzących. Pojazdy łączą w sobie wysokie osiągi z szybkim przyspieszeniem i osiągają prędkość maksymalną 160 kilometrów na godzinę. Są w pełni przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych i wyposażone w cztery toalety, w tym jedną dostępną dla osób niepełnosprawnych. Strefy wielofunkcyjne oferują dużo miejsca na rowery, wózki dziecięce i bagaż. Zarówno przedziały pasażerskie, jak i kabiny maszynisty są w pełni klimatyzowane.”

„Pasażerowie mogą korzystać z nowoczesnego systemu informacji pasażerskiej i bezpłatnego Wi-Fi – dwóch niezbędnych udogodnień w nowoczesnych podróżach koleją. Do innych technicznych udogodnień należą wewnętrzne i zewnętrzne kamery monitorujące, a także kamery dachowe monitorujące pantograf w celu zapewnienia bezpiecznej eksploatacji. Pociągi są również wyposażone w certyfikowane systemy pomiaru energii.”

„Podobnie jak w przypadku jednostek dostarczonych do ZSSK w 2023 roku, projekt nowych pojazdów zostanie opracowany przez biuro konstrukcyjne Stadler Praga, które obecnie zatrudnia ponad 250 inżynierów i projektantów. Produkcja będzie odbywać się w zakładzie Stadler Polska w Siedlcach.”

Jelcze PR-110 w Krakowie (1), 21205 i 5299

 

Kolekcja historycznych autobusów zgromadzonych przez MPK Kraków jest dość spora, doskonale utrzymana i budząca podziw nie tylko w kraju, ale i zagranicą. W Blogu Transportowym pisałem np. o Sanie H01B (tu link). 

W roku 2025 powiększyła się ona o autobus, którego zdecydowanie brakowało. To pojazd eksploatowany przez przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej praktycznie w całej Polsce. Początkowo w PRL, a finalnie w RP. Do Krakowa w latach 1978 – 1982 dostarczono aż 340 takich autobusów. Mowa o „peerkach”, czyli o miejskiej wersji Jelcza PR-110.

MPK Kraków eksploatację tych kultowych autobusów zakończyło dość wcześnie, bo już w 1988 roku. Nie oznaczało to jednak ich całkowitego zniknięcia z ulic stolicy Małopolski. „Peerki” były także eksploatowane przez prywatnych przewoźników, nawet po roku 2000. Tu przykładem jest Firma Przewozowa „Furman Tour” z miejscowości Wiśniowa, w skrócie FB. Jej Jelcze PR-110 kursowały np. na trasie Kraków – Węgrzce Wielkie.

MPK Kraków miejskie Jelcze PR-110 wycofało z ruchu już w 1988 roku. Prywatni przewoźnicy takie pojazdy eksploatowali jeszcze przez wiele kolejnych lat. Na zdjęciu trochę zmodyfikowany
Jelcz PR-110M z firmy FB przejeżdża przez zaśnieżoną ul. Pawią w Krakowie. 26.01.2005.

Wspomniany nowy element historycznej kolekcji MPK Kraków to Jelcz PR-110U z 1982 roku. Pozyskany z MPK Rzeszów, gdzie był eksploatowany pod oznaczeniem 432. W końcowych latach użytkowania nie przewoził on już pasażerów, lecz pełnił funkcję pogotowia technicznego (w związku z tym poddano go pewnym przeróbkom, np. likwidacja tylnych drzwi, montaż „kogutów”).

W roku 2023 „techniczną peerkę” kupiło krakowskie MPK. Rozpoczęto renowację, a efekt prac pokazano „wybrańcom” 29 maja 2025 na terenie zajezdni Bieńczyce w trakcie niepublicznej prezentacji. Autobus otrzymał nowy, krakowski numer 21205. 

Krakowskiej „peerce” towarzyszyło pięć innych autobusów tego typu, które przyjechały z Warszawy, Rzeszowa, Wrocławia i Poznania. 

Kilka dni później, w sobotę 31 maja 2025 przybyłe do Krakowa Jelcze PR-110 mogli zobaczyć „zwykli śmiertelnicy”. Wyruszyły one do obsługi specjalnej linii autobusowej oznaczonej symbolem „PR”. 

Tu pozwolę sobie zacytować informację (fragment) o tym niezwykłym wydarzeniu, którą na swojej stronie internetowej zamieściło krakowskie MPK: „Warto podkreślić, że będzie to pierwszy taki przejazd. Do tej pory w żadnym innym polskim mieście nie odbył się przejazd historycznych Jelczy PR110 w takiej liczbie. Wydarzenie jest organizowane w ramach obchodów 150 lat komunikacji miejskiej w Krakowie.”

Linia „PR” łączyła pętle Nowy Kleparz i Aleja Przyjaźni. Kursowała z częstotliwością co 20 minut. Pierwszy autobus odjeżdżał z Alei Przyjaźni o godzinie 10:30, a ostatni o 14:30. 

Obsługiwało ją pięć Jelczy PR-110, a szósty pozował do zdjęć na pętli Aleja Przyjaźni. Była to krakowska „peerka”, która niestety wówczas jeszcze nie mogła przewozić pasażerów. Każdy mógł jednak zapoznać się z jej odrestaurowanym wnętrzem. Za 21205 zatrzymywały się autobusy kursujące na linii „PR”. 

Najnowszy krakowski autobus historyczny. Jelcz PR-110U oznaczony numerem 21205. Pętla Aleja Przyjaźni. Przystanek końcowo-początkowy linii specjalnej PR. „Peerka” pozowała do zdjęć statycznie, a za nią zatrzymywały się przewożące pasażerów Jelcze z Warszawy, Wrocławia, Rzeszowa i Poznania. 31.05.2025. 

 

Wnętrze krakowskiego Jelcza PR-110U. Siedzenia nowe, twarde, jeszcze niewysiedziane. Także kilka detali, np. „uśmiechnięta buzia” wyjścia awaryjnego, śmietniczka i guzik ręcznego otwierania drzwi.

Stanowisko pracy kierowcy krakowskiej „peerki”.

Detale zewnętrzne pięknie odrestaurowanego krakowskiego Jelcza PR-110U.

Rozkład jazdy linii „PR”. Źródło: Facebook, konto Krakowskiej Linii Muzealnej.

Najstarszym autobusem obsługującym linię „PR” był Jelcz PR-110U nr 5299, który przyjechał z Warszawy. To własność tamtejszego Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej. Rocznik 1978.

Pojazd ten został już opisany w Blogu Transportowym – tu link.

Najstarszy autobus obsługujący linię „PR”. Jelcz PR-110U nr 5299 z Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej w Warszawie.

Fragmenty wnętrza warszawskiego Jelcza nr 5299.

Stanowisko pracy kierowcy w warszawskim Jelczu nr 5299.

Detale warszawskiego Jelcza nr 5299. Kabina kierowcy oryginalnej wielkości. Standardem w wielu miastach było powiększanie kabin na pół szerokości wejścia do autobusu, np. z wykorzystaniem drzwi z innych pojazdów. Takiej wielkości kabiny miały później fabrycznie nowe Jelcze M-11. Przykładowym miastem z takimi przeróbkami w Jelczach PR-110 jest Kędzierzyn-Koźle, a autobusy, w których takie zmiany wprowadzno to np. 167, 168, 169, 171 i 172. 

Jelcz nr 5299 właśnie rozpoczął kurs z pętli Aleja Przyjaźni i przejeżdża łącznikiem do al. Andersa. 

Tak Jelcz nr 5299 prezentował się w ruchu, odjeżdżając z pętli Aleja Przyjaźni.

Jeszcze jedno nagranie najstarszej „peerki”. Jelcz nr 5299 skręca z al. Andersa w al. Przyjaźni, gdzie skończy kurs.

W drugiej części reportażu o Jelczach PR-110 w Krakowie przedstawię kolejne pojazdy obsługujące wyjątkową linię „PR”.