Osoblažka, czyli czynna wąskotorówka tak blisko Polski

Koleje czeskie zawsze budziły mój zachwyt, o czym zresztą w blogu już wspominałem. Pociągi docierają praktycznie do każdej miejscowości, czego już niestety o Polsce powiedzieć nie możemy, choć jeszcze całkiem niedawno tak było. Najbardziej niesamowity jest jednak fakt, że w Czechach wciąż funkcjonują koleje wąskotorowe. Owszem, po Polsce też coś jeszcze jeździ, ale są to głównie funkcje turystyczne. Tymczasem tuż przy polsko-czeskiej granicy (rejon Racławice Śląskie – Głubczyce) przez cały rok funkcjonuje kolej wąskotorowa. Ostatnia w Czechach obsługiwana przez narodowego przewoźnika, czyli ČD (České dráhy, a.s.). To tak zwana Osoblažka, łącząca miejscowości Třemešná ve Slezsku i Osoblaha, łącznie 20 km długości. Szerokość toru 760 mm.

Historia linii sięga Cesarstwa Austrio-Węgierskiego i była bezpośrednio związana z transportem płodów rolnych, głównie buraków cukrowych uprawianych w tamtym rejonie. Budowa rozpoczęła się wiosną 1898 roku, a jej otwarcie odbyło się już kilka miesięcy później, czyli 14 grudnia 1898. Osoblažka wyróżnia się dużą ilością łuków – aż 102. Jedna z teorii powstania tak „pokręconego“ szlaku jest związana z tym, że władze Austrio-Węgier nie wydawały zezwoleń na budowę kolei krótszych niż 20 km, ze względu na ich nieopłacalność. Dlatego trasę sztucznie wydłużano. W rzeczywistości chodziło jednak o koszty. Tańsza okazała się budowa dłuższej linii (ukształtowanie terenu, wykup gruntów). Jeden z łuków (w rejonie stacji początkowej Třemešná ve Slezsku – dwa kilometry za nią) zasługuje na szczególną uwagę. To najostrzejszy łuk w całej czeskiej sieci kolejowej, o promieniu wynoszącym tylko 75 m. Pociągi pokonują go z prędkością 20 km/h. Pierwszym operatorem Osoblažki były Cesarsko-Królewskie Koleje Państwowe, które eksploatowały austriackie parowozy serii U: U13, U14 i U15 (typ przemianowany później na U37).

Obecnie wykorzystywany tabor to lokomotywy spalinowe serii 705.9, dawniej (do 1988 roku) pod oznaczeniem TU 47.0. To produkt czechosłowacki – skonstruowany i wyprodukowany w zakładach ČKD Sokolovo.

Te dwukabinowe lokomotywy produkowano w latach 1954 – 1958. Trafiły na wąskotorowe szlaki Czechosłowacji oraz do ZSRR – tam dokładnie 45 egzemplarzy, które oznakowano jako seria TU3. Jak podają źródła internetowe, w ruchu TU3 zobaczymy jeszcze na Ukrainie. Tam lokomotywa TU3-039 pracuje na lwowskiej kolejce dziecięcej.

Na potrzeby czechosłowackiej kolei powstało tylko 21 egzemplarzy. Obecnie oprócz Osoblažki spalinowozy serii 705.9 kursują na prywatnej linii wąskotorowej JHMD (Jindřichohradecké místní dráhy), łączącej Jindřichův Hradec z miejscowościami Nová Bystřice i Obrataň.

Obecnie po Osoblažce nie kursują już planowe pociągi towarowe. Ostatni odjechał jesienią 1997 roku – transport węgla z Třemešnej ve Slezsku do Osoblahy. Ruch pasażerski natomiast odbywa się regularnie. Zgodnie z obowiązującym od 9 grudnia 2012 r. rozkładem jazdy, z Osoblahy pociągi odjeżdżają o godzinie: 3:53 (tylko w dni robocze za wyjątkiem okresu od 27 – 31 grudnia i od 1 lipca do 30 sierpnia), 5:53 (nie kursuje 25 grudnia i 1 stycznia), 9:53, 13:53 i 17:53 (nie kursuje 24 i 31 grudnia), natomiast z Třemešnej o: 4:50 (tylko w dni robocze za wyjątkiem okresu od 27 – 31 grudnia i od 1 lipca do 30 sierpnia), 6:50 (tylko w dni robocze za wyjątkiem okresu od 27 – 31 grudnia i od 1 lipca do 30 sierpnia), 7:30 (kursuje w soboty, niedziele i święta od 5 stycznia do 23 czerwca i od 7 września, a codziennie w okresie od 26 do 31 grudnia i od 29 czerwca do 1 września), 11:30, 15:27, 19:30 (nie kursuje 24 i 31 grudnia). Czas jazdy to 47 minut. Stałe zestawienie to lokomotywa 705.9 i jeden lub dwa wagony pasażerskie serii Btu.

Po raz pierwszy z Osoblažką zetknąłem się 30 maja 2009 r. Wówczas przyjechałem na stację Osoblaha. Niestety trafiałem na „martwą godzinę“ – nic się tam nie działo. Nawet nie było żadnego pracownika. W zamkniętej hali stała jedna lokomotywa serii 705.9, a na zewnątrz dwa wagony Btu. Poniżej kilka wykonanych wówczas zdjęć.

Osoblaha. Układ torowy i zabudowa stacyjna - widok w stronę Třemešnej ve Slezsku.

 Osoblaha - widok w przeciwną stronę. Po prawej dwustanowiskowa lokomotywownia, a za wagonami koniec toru.

 Tak kończy się Osoblažka.

 Na stacji Osoblaha stały dwa wagony serii Btu. Pierwszy (od strony Tremesnej) to nr 96 54 0 005 922-0, a drugi to nr 005 914-7 (krótsze, starsze oznaczenie, które już nie jest stosowane). Ten model wagonu (pierwotnie pod oznaczeniem Balm/u) był produkowany w latach 1965 -1966 roku przez ČKD Tatra Smíchov. Powstało łącznie 30 egzemplarzy, na rozstaw szyn 750 i 760 mm.

Na szczęście moja wizyta w Osobladze nie skończyła się tylko na fotografowaniu nieruchomych obiektów. Była szansa na coś w ruchu. Za około godzinę miał przyjechać pociąg z Třemešnej ve Slezsku. Oczywiście postanowiłem czekać, jednocześnie wykorzystując ten czas na zwiedzenie Osoblahy. To jednak nie trwało zbyt długo, bo Osoblaha jest małym i w dodatku brzydkim miasteczkiem. Takim bardzo socrealistycznym.

Czekałem na pociąg osobowy nr 20609. Przyjechał kilka minut po szesnastej. Prowadziła go lokomotywa 705.914-0, do której doczepiono wagon Btu nr 96 54 0 005 915-4. Przywiózł on niestety tylko kilka osób.

Lokomotywa 705.914-0 z wagonem Btu nr 96 54 0 005 915-4 jako pociąg nr 20609 relacji Třemešná ve Slezsku - Osoblaha wjeżdża na stację końcową. 

Lokomotywa 705.914-0 z wagonem Btu nr 96 54 0 005 915-4. Nieliczni pasażerowie pociągu 20609 już wysiedli. Za chwilę spalinówka rozpocznie manewry.

Pociągiem przyjechał także konduktor, który na stacji wcielił się w rolę manewrowego. Poniżej krótki filmik z manewrów stacyjnych. 

Osamotniony wagon ma już oznakowanie relacji powrotnej - do Tremesnej.

Drugi film – lokomotywa podjeżdża do wagonu. Teraz to już pociąg osobowy nr 20610, który do Třemešnej ve Slezsku odjedzie o 17:10.

Poniżej jeszcze kilka zdjęć pociągu powrotnego oraz wnętrze lokomotywy.

Pociąg nr 20610 gotowy do drogi.

Lokomotywa 705.914-0. Wnętrze jednej z kabin i przedział silnikowy.

Oprócz planowych pociągów po Osoblažce kursują także składy turystyczne, prowadzone trakcją spalinową i parową. Więcej na ten temat w kolejnym wpisie o wąskotorowej kolei z Třemešnej ve Slezsku.

 Lokomotywa TU3-039. Kolej dziecięca we Lwowie. Źródło: Youtube.

Trzy lokomotywy 705.9 na prywatnej linii wąskotorowej JHMD. Źródło: Youtube.