Wąskotorówka w Jędrzejowie

W styczniu 2013 zachwycałem się Osoblažką, czyli czynną kolejką wąskotorową z Czech, leżącą tuż przy granicy z Polską. Tu link.

Teraz zapraszam do Jędrzejowa. Tamtejsza kolej wąskotorowa w porównaniu z Osoblažką była ogromna. Rozbudowana i długa sieć kończąca się prawie w Krakowie – w leżącym niedaleko stolicy Małopolski Kocmyrzowie. Niestety używam czasu przeszłego bo to już tylko historia. Mała Osoblažka jeździ nadal, a wielka kolejka z Jędrzejowa to już tylko sezonowa atrakcja turystyczna, której część szlaków dawno przestała istnieć. Smutne to, ale dobrze, że choć w takiej postaci jeszcze działa.

Początki jędrzejowskiej kolejki sięgają okresu pierwszej wojny światowej, gdy armia austriacka budowała pierwsze fragmenty toru. Szerokość 600 mm, czylli jak na Osoblažce. Pierwszy odcinek linii z Jędrzejowa był otwarty już w lutym 1915 roku. Potem powstawały kolejne elementy, tworząc wielką sieć Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej. Stacje końcowe znajdowały się w takich miejscowościach jak: Kocmyrzów (koło Krakowa), Charsznica, Szczucin (koło Tarnowa), Koprzywnica (koło Tarnobrzegu), Iwaniska i Jędrzejów. Bardziej znane miejsca na trasie JKD to np. Pińczów, Staszów, Miechów i Kazimierza Wielka. Na przełomie lat 1950/1951 rozpoczęto zmienianie rozstawu szyn. Zwiększono go do 750 mm.

W Internecie znajdziemy sporo informacji na temat JKD. Od tych technicznych, do wspomnień pracowników. Mnie szczególnie zainteresowały słowa Mieczysława Suchojada (były pracownik kolejki), który pisze np. o tym, że do końca lat 70-tych na Jędrzejowskiej KD funkcjonowała najdłuższa wąskotorowa trasa pasażerska w Polsce. Było to 137 kilometrów, które w 7 godzin i 57 minut pokonywał pociąg osobowy relacji Jędrzejów - Szczucin. Skład wił się jadąc niezliczoną ilością łuków. Rozkładem jazdy kolejki zajmę się dokładniej w kolejnym wpisie na ten temat. Będzie to „cegła” 1981/1982.

Niestety wykorzystywana zarówno w ruchu towarowym, jak i pasażerskim sieć JKD w pewnym momencie zaczęła chylić się ku upadkowi. Już w roku 1987 zawieszono przewozy pasażerskie, pozostawiając jedynie sezonowy ruch turystyczny. W roku 1993 zawieszono przewozy towarowe (dokładnie 1 lutego).

Nadal jednak uruchamiano sezonowe pociągi turystyczne. Niestety kursowały one tylko po małym fragmencie JKD. Pamiętny rok 2001 oznaczał likwidację również i tej ostatniej gałęzi działalności – wówczas decyzją odgórną PKP zawiesiło kursowanie wszystkich kolejek wąskotorowych. Jędrzejowska Kolej Dojazdowa zamarła.

Na szczęście chociaż jej część udało się uratować. Działaniem lokalnych samorządów w roku 2002 przywrócono ruch turystyczny. Jego obsługą zajmuje się Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa „Ciuchcia Expres Ponidzie” Sp. z o.o., czyli firma operująca na fragmencie dawnej JKD. Co roku obowiązuje ten sam niedzielny rozkład jazdy, czyli Jędrzejów Wąski (10:00) – Umianowice (11:14 – 11:16) – Pińczów (11:50). Odległość 30 km. Jeżeli zbierze się grupka minimum 15 osób, w 9 km drogę do Umianowic wyruszy pociąg nr 2: Pińczów (12:05) – Umianowice (12:35 / 13:50) – Pińczów (14:20). Stały pociąg powrotny wyrusza z Pińczowa o 14:35, potem dłuższy postój w Umianowicach (15:05 – 16:45) i na 18:00 w Jędrzejowie. Jak podaje internetowa strona przewoźnika, posiada on pięć lokomotyw spalinowych i jeden parowóz. Diesle reprezentowane są przez Lyd1, Lyd2 i trzy Lxd2 (nr 258, 332 i 333), a para i węgiel przez Px48-1724. Niestety parowóz nie jest sprawny.

Do Jędrzejowa trafiłem 9 stycznia 2012 r. Pierwotnie głównym celem było fotografowanie autobusów upadającego PKS Jędrzejów. Jednak nie mogłem przy tej okazji odmówić sobie zwiedzenia stacji Jędrzejów Wąski. Niestety na żaden jadący pociąg nie mogłem liczyć, bo zima to martwy sezon na dawnej JKD. Ogólnie stacja zrobiła na mnie dość przygnębiające wrażenie. Widać, że kiedyś był to wielki obiekt, a teraz popada w ruinę. Zgromadzony tabor stoi pod chmurką i niestety niszczeje (z ostatniego wagonu korzystali miejscowi menele, którzy widząc człowieka z aparatem poszli sobie). Poniżej mały fotoreportaż ze stacji Jędrzejów Wąski.

 

Widok ogólny na stację Jędrzejów Wąski. Jeden z torów zajmowały odstawione wagony towarowe. Na początku kolumny dwa pługi odśnieżne.

Dwa pługi odśnieżne ustawiono na początku kolumny taboru.

 

 

 Transporter do przewozu wagonów normalnotorowych (seria Tddyyhp) oraz wózki na dłużycę (seria Sldh).

Za wózkami na dłużycę stały dwa wagony kryte. Warto zwrócić uwagę na koła tego drugiego - szprychowe.

 Pierwszą kolumnę wagonów kończy platforma serii Px. Rok produkcji 1920.

 Drugą kolumnę wagonów rozpoczynają cysterny.

Druga cysterna. Seria Rdxh z budką hamulcowego, przeznaczona do przewozu melasy.  

Za cysternami stał wagon kryty serii Kddxh. Za nim dwie węglarki. Niestety nie zrobiłem im zdjęć. Wagony te można zobaczyć na poniższym filmie. 

Za węglarkami stały jeszcze trzy wagony kryte i kolejna węglarka, ale o niższych burtach.

Na jednym z bocznych, zarośniętych torów stały same wózki. 

Obok odstawionych wózków stał dość dziwny wagon. Niby zwykły transporter wagonów normalnotorowych, ale na końcu miał nietypowy element, chyba wyciągarkę.  

 Czynne torowisko na stacji Jędrzejów Wąski. Widok w stronę Pińczowa.

Po prawej stronie stacji (patrząc w kierunku Pińczowa) zlokalizowano warsztaty kolejowe. Widoczny wagon był na zagrodzonym, zamkniętym terenie.

 
Ozdobna furtka z 1961 roku. Za nią dawne warsztaty kolejowe.

 Po przeciwnej stronie do warsztatów kolejowych, w zamkniętym budynku umieszczono lokomotywy i wagony pasażerskie. Niestety obiekt ten przeszkadzał miejscowym wandalom, którzy powybijali niektóre okna. Przez jedną z rozbitych szyb sfotografowałem fragment lokomotywy Lxd2-333.

 Jedynym pozostawionym na zewnątrz elementem taboru pasażerskiego było to pudło wagonu letniego.

 Na torze równoległym do lokomotywowni ustawiono dwie platformy, każda z budką hamulcowego, a jedna dodatkowo ze zbiornikiem.

Część stacji zajmują teraz garaże. Tym torem raczej już nic nie pojedzie.

 Rozjazdy na początku stacji. Kiedyś tędy wjeżdżały pociągi jadące z Jędrzejowa Wąskotorowego Osobowego, położonego przy linii normalnotorowej. To właśnie tam zaczynała się JKD. Teraz odcinek Jędrzejów Wąskotorowy Osobowy - Jędrzejów Wąski nie jest przejezdny (tory pozostały jedynie w niektórych miejscach).

 Tędy już żaden pociąg nie pojedzie. Widok w stronę dawnej stacji Jędrzejów Wąskotorowy Osobowy.

  
Tory łączące Jędrzejów Wąski z Jędrzejowem Wąskotorowym Osobowym pozostały jeszcze w niektórych miejscach. Można je zobaczyć np. na zdjęciach w Google Street View. Tu przy ul. Mieszka I, lipiec 2012.

Rozkład jazdy wiszący na budynku dworcowym.

Nagrałem także krótki film: 

W roku 1992 JKD posiadała 20 lokomotyw spalinowych. W tym 19 serii Lxd2 i jedną Lxd1. Stacjonowały one w trzech lokomotywowniach: Jędrzejów, Bogoria i Kazimierza Wielka. Wówczas na stanie kolejki było także 414 różnych wagonów towarowych i 5 wagonów osobowych. Te dane zawiera „Raport o stanie Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej 1992 rok”.