Niezwykła winda

Urzędy niekoniecznie kojarzą się z atrakcjami turystycznymi. Czasami jest jednak inaczej. Do gmachu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach (przy ul. Jagiellońskiej) oprócz petentów przybywają także turyści. Co ich przyciąga? 

Tą atrakcją jest zamontowana w budynku winda paciorkowa, zwana także dźwigiem okrężnym lub po prostu paternoster. To ostatnie określenie pochodzi z łaciny od „Pater noster”, czyli nazwy modlitwy „Ojcze nasz” odmawianej przy użyciu sznura modlitewnego złożonego z wielu paciorków (różaniec).

Windy paciorkowe były bardzo popularne na początku XX wieku. Obecnie na terenie Europy jest ich jeszcze dość sporo, choć niestety liczba ta systematycznie maleje. Według źródeł internetowych w Polsce występuje łącznie sześć czynnych dźwigów okrężnych. Jeszcze jeden w Katowicach (w biurowcu przy ul. Wita Stwosza 7), dwa w Opolu (Komenda Wojewódzka Policji i Urząd Wojewódzki) oraz po jednym we Wrocławiu (przy rynku) i w miejscowości Iłowa w woj. lubuskim. 

Budynek Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Jagiellońskiej w Katowicach. To w nim wciąż działa paternoster.

Wejście do gmachu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Umieszczono przy nim sporych rozmiarów tablicę pamiątkową.

Zbliżenie na treść tablicy pamiątkowej umieszczonej przy wejściu do gmachu urzędu.

Budynek Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego jest ogólnodostępny w dni robocze, w godzinach od 7:30 do 15:30. W tym czasie paternoster jest czynny i poza ograniczeniami natury technicznej (np. brak możliwości przewozu osób niepełnosprawnych, czy transportu towarów) mogą korzystać z niego wszyscy. 

Na czym polega wyjątkowość windy paciorkowej? Zacznę od tego, że jest w ciągłym ruchu, a małe, maksymalnie dwuosobowe kabiny są pozbawione drzwi. Wsiada się do nich, gdy podłoga windy zrówna się z podłogą danego piętra. To samo przy wysiadaniu. Dla początkujących użytkowników takiego dźwigu czynność ta budzi dość sporo emocji.

Po jednej stronie kabiny windy jadą do góry, po drugiej w dół. Kabiny są zamontowane niczym paciorki na linie. Po przejechaniu jednej, mamy krótką przerwę i nadjeżdża kolejna. Po zajęciu miejsca, paternoster może nas wozić bez przerwy. Po dojechaniu do ostatniego piętra winda wwozi nas na strych, gdzie następuje obrót i rozpoczyna się zjazd. Tak docieramy do piwnicy, gdzie po kolejnym obrocie zaczyna się podróż do góry. Pokonanie strychu i piwnicy jest dość ekstremalne, ponieważ robi się ciemno (to w szczególności w piwnicy), przed nami pojawia się ściana i słychać pracę mechanizmów windy. Dlatego dojeżdżając do tych punktów pasażerowie są uspokajani napisami: „Przejazd przez strych bezpieczny” – tak samo w przypadku piwnicy. Pojawia się także napis: „Stać spokojnie”.

Paternoster - niezwykły zabytek techniki w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim. Widok na parter i pierwsze piętro.

Paternoster w całej okazałości. Pozbawione drzwi kabiny są w ciągłym ruchu.

Istnienie takiej atrakcji turystycznej w Katowicach nagłośnił konsul USA - Walter Braunohle, który w kwietniu 2016 odwiedził Śląski Urząd Wojewódzki. Przyznam, że dzięki temu dowiedziałem się o tym ciekawym rozwiązaniu technicznym. Mój pierwszy kontakt z windą paciorkową nastąpił jednak dopiero 2 maja 2018. Nagrałem wówczas poniższy film. Zatem zapraszam na przejażdżkę.

Dość sporo informacji na temat dźwigów paciorkowych na świecie (wraz z ich lokalizacjami) zamieścił na swojej stronie internetowej Wolfgang Flemming. Tu link. 

Ponieważ windy paternoster mają już głównie wartość historyczną, czynnych egzemplarzy jest coraz mniej. Przykładowo jeszcze kilka lat temu takie dźwigi funkcjonowały w Gliwicach i Gdańsku. Za granicą także ich ubywa. Warto więc zobaczyć to oryginalne rozwiązanie techniczne na własne oczy – póki jeszcze jest to możliwe. Ogólnodostępny paternoster w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim idealnie nadaje się do tego celu.